Yrd. Doç.Dr. Mustafa CAN

VEDİA(BAİLMENTS) SÖZLEŞMESİ

I. GİRİŞ

Vedia sözleşmesi, borçlar hukukunda düzenlenmiş, ticari hayatta çok yaygın olarak kullanılan, önemli müesseselerden biridir. Vedia sözleşmesi, özellikle umumi mağazalarda uygulaması çok görülen bir sözleşme türüdür. Ancak diğer bazı alanlarda da yaygın olarak, vedia sözleşmesi kullanılmaktadır. Araştırmamda vedia sözleşmesinin ABD hukukundaki uygulamasına yer vermeye çalışacağım. Özellikle umumi mağaza adı verilen işletmelerde ve diğer benzer işletmelerde vedia sözleşmesinin uygulanması göz önünde tutulacaktır.

1. Vedia(Bailments)

Bir çok durumda menkul mallar, çeşitli ihtiyaçlar yüzünden diğer kimselere emanet olarak bırakılırlar. Örneğin, bir lokantaya girerken paltoların, vestiyere bırakılması, saatin tamir amacıyla, bir kimseye bırakılması hallerinde durum böyledir. Bu şartlar altında malların diğer kimselere bırakılmasına “bailment”[1](vedia) adı verilir.

A. Genel Olarak

Vedia(bailment) temelde menkul mülkiyetle ilgili bir anlaşmaya dayanır.

a. Tanım

Vedia, vedia olarak verme; tevdi etme; belli bir maksatla ve iade edilmek üzere menkul mülkiyetle ilgili bir anlaşmadır. Yukarıda vermiş olduğumuz örnekte olduğu gibi, kişi saatini tamirciye, saatindeki arızayı gidermesi için veriyor. Tamirci saati tamir ettikten sonra asıl sahibine iade etmek durumundadır. Vedia veren tarafa, “the bailor”[2] adı verilmektedir. Vedia bırakılan tarafa da, “the bailee”[3] adı verilir.

b. Vedianın Unsurları

Vedianın söz konusu olabilmesi için, bir takım unsurları içermesi gerekir.

aa. Anlaşma(Agreement)

Vedianın temelinde bir anlaşma bulunmaktadır. Bu anlaşma açık veya gizli olabilir. Bir sözleşmenin tüm unsurları vediada bulunur. Vedia veren, bir amaç doğrultusunda sahip olduğu menkul malını, vedia alana teslim eder. Bu anlaşmanın yazılı olarak yapılma zorunluluğu bulunmamaktadır[4].

bb. Teslim ve Kabul

Yukarıda izah edildiği üzere taraflar arasında yapılan vedia anlaşmasına uygun olarak, vedia verenin menkul malı, vedia alana teslim etmesi ve vedia alanında bu teslimi kabul etmesi gereklidir[5].

c. Tarafların Menfaatleri

Vedia sözleşmesi ile taraflar, menkul mülkiyet üzerinde birbirinden farklı menfaatlere sahiptirler.

aa. Vedai Verenin(Bailor) Durumu

Vedia veren genellikle, malın sahibidir. Ancak, vedia verenin asıl mal sahibi olması ilişki için zorunlu değildir. Yani malı herhangi bir nedenle elinde bulunduran kimse de vedia verebilir[6].

bb. Vedia Alanın(Bailee) Durumu

Vedia alan sadece malın zilyedi durumundadır. Menkul malın mülkiyeti vedia sözleşmesi ile, vedia alana geçmez. Eğer vedia alan bu malı bir başkasına satarsa, bu tür satışlar sadece zilyetliği karşı tarafa geçirir. Malın asıl sahibi, alıcıdan bu malı geri alabilir.

d. Vedianın Sınıflandırılması(Classification of Bailments)

Vedialar olağan(ordinary) ve olağanüstü(extraordinary) olmak üzere sınıflandırılabilirler. “Extraordinary bailments”(olağanüstü vedialar) halinde kanun, vedia alana(bailee) olağanüstü ödev ve sorumluluklar yükler. Bu tür vedialar motel yada umumi mağaza(common carrier) işlerinde söz konusu olur. “Ordinary bailments”(olağan vedialar) diğer tüm vediaları kapsar.

B. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Bir vedia sözleşmesi her bir tarafa belirli hak ve ödevler yüklemektedir. Bu hak ve yükümlülükler, kanunlar, gelenekler ve taraflar arasındaki anlaşmalardan dolayı bir takım değişikliklere tabi olabilirler.

a. Vedia Verilenin Yükümlülükleri(Duties of the Bailee)

Vedia verilen kendisine teslim edilen mala bakma, koruma ve iade etme yükümlülüğüne sahiptir. Vedia verilen kendisine anlaşma gereği bedel ödeninceye kadar, malı muhafaza etmek durumundadır. Vedia verilenin kendisine teslim edilen malı kullanma yetkisi bulunmamaktadır.

aa. İfa(performance)[7]

Eğer vedianın temeli bir sözleşmeye dayanıyorsa, vedia verilen, sözleşmeden doğan yükümlülüğünü yerine getirmek, yani ifa etmek durumundadır. Vedia verilen sözleşmeden doğan yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmezse, vedia verenin bundan kaynaklanan zararını karşılamak durumundadır[8]. Bundan dolayı tamir için söz konusu olan bir vediada, vedia verilen kimse, teslim edileni usulüne uygun olarak tamir edip, düzenli şekilde çalışır hale getirmek durumundadır.

bb. Bakım(Care of Property)

Vedia verilen, kendisine teslim edilen mala gereken özeni göstermek durumundadır. Bu özenin temelinde bakım yükümlülüğü bulunmaktadır. Eğer teslim edilen mal yıpratılmış veya yıkılmış ise, bundan da vedia veren zarar görmüş ise, vedia verilen gerekli özen ve dikkati göstermemiş demektir. Dolayısıyla da bundan kaynaklanan zararı karşılamak durumundadır. Burada vedia verenin bakım ve özen borcu, “standart bakım” olarak nitelendirilen, normal şartlar altında mala yapılması gereken işlemleri kapsamaktadır. Ancak taraflar sözleşme ile bu yükümlülüğü genişletebilirler(contract modification of liability)[9].

Sözleşmede aksi öngörülmemişse veya aksi kanunla da düzenlenmemişse, vedia verilen kendisine teslim edilen malın sigortasını(insurance)[10]  yaptırmak zorunda değildir[11].

cc. Koruma(Maintenance of Property)

Vedia sözleşmesine konu olan, kamyon gibi bir şeyin kiralanması ise, vediaya konu olan bu mal, kira süresince vedia verilen tarafından korunmak zorundadır. Vedia süresince malın korunması için gerekli normal masraflar da, vedia verilen tarafından karşılanmak zorundadır. Normal dışı masrafların vedia verilence karşılanabilmesi için, bu masrafların vedia verenin kusurundan kaynaklanması gereklidir.

dd. Yetkisiz Kullanma(Unauthorized Use)

Vedia verilen kişi, kendisine teslim edilen malı, tarafların aralarında kararlaştırmış oldukları amaç doğrultusunda kullanmak durumundadır. Bu amacın aşılması yada amaç haricinde kullanılması, yetkisiz kullanım(unauthorized use) olarak nitelendirilmektedir. Vedia verilen yetkisiz kullanımdan doğan zararları karşılamak durumundadır.

ee. Geri Verme(Return of Property)

Vedia verilen, kendisine teslim edilen malı, tarafların aralarında kararlaştırmış oldukları doğrultuda kullandıktan sonra, asıl mal sahibine geri vermek durumundadır.

ff. Vedia Verilenin Hapis Hakkı(Bailee’s Lien)

Vedia verilen, kendisine teslim edilen malı, sözleşme gereği kendisine verilmesi gereken bedel ödeninceye kadar, hapis hakkına(lien)[12] sahiptir[13].

b. İspat Yükü(Burden of Proof)

Vedia edilen mal zarar görmüşse ve vedia veren, vedia verilene karşı bu hususa ilişkin olarak dava açmışsa, vedia veren zararın, vedia verilenin hatası ve ihmali yüzünden kaynaklandığını ispat etmek durumundadır[14]. Bazı hallerde vedia verilen, kaynaklanan zararın kendisinden kaynaklanmadığını, kendisine teslim edilen malın bakım ve gözetimini yaptığını ve malı yetkisiz olarak kullanmadığını ispat etmek durumunda kalabilir.

c. Vedia Verenin Hakları(Rights of the Bailor)

Ticari vedialar(commercial bailments), karşılıklı fayda sağlayan vedialardır. Bu tür vedialar altında, vedia verenler, malın vedia verilen tarafından kullanılması olarak adlandırılan kira(rent) ve tazminat gibi haklara sahiptir. Vedia verilene, servis amaçlı olarak bir mal teslim edilmişse, gereken bakım ve onarım yapılmadığı için, vedia veren bir takım zararlara uğramışsa, vedia verilen bu zararları tazmin etmek durumundadır[15].

aa. Vedia Verilene Karşı Hakları(Rights Against the Bailee)

Vedia verilen kendisine teslim edilen malı, vedia verene iade etmemişse yada üçüncü bir kişiye malı devretmişse, vedia veren sözleşmenin iptali için, vedia verilene karşı dava açabilir. Ayrıca vedia verilene karşı, sözleşmenin yerine getirilmemesinden dolayı da dava açabilir.

bb. Üçüncü Kişilere Karşı Hakları(Rights Against Third Persons)

Vedia veren, üçüncü kişilerin mala zarar vermeleri veya vedia verilenden teslim almaları durumunda, bunlara karşı dava açabilir.

d. Vedia Verenin Yükümlülükleri(Duties of the Bailor)

Vedia veren, vedia konusu mal ile ilgili olarak belli yükümlülüklere sahiptir. Vedia veren tarafından mala ilişkin sağlanacak yükümlülük, zımni teminat “an implied warranty”  olarak tanımlanmaktadır. Eğer vediaya konu olan mal, tarafların kullanım amaçlarına uygun değilse, gerekli şartları veya uygun ortamı, vedia verenin hazırlaması gereklidir. Vedia anlaşması ile, vedia veren bu hususu zımni olarak(implied warranty) temin edeceğini belirtmiştir. Buna göre eksik ve kusurlar sonradan da olsa, vedia veren tarafından karşılanacaktır.

Vediaya konu olacak malın vedia verence, kullanım amacına uygun(condition of the property) olarak hazırlanması gereklidir [16]. Örneğin araba kiraya veren(car rental agency) bir firma, kiraya verdiği arabanın vasıflarındaki eksikliklerden dolayı uğranılan zarar veya yaralanmalardan dolayı sorumlu tutulabilir.

e. Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk(Liability to Third Persons)

Vedia konusu malın kullanılması sonucu maruz kalınan zarar, üçüncü kişileri de etkilemişse, sorumluluk belirli şartlar altında vedia verene veya vedia verilene yüklenebilir.

aa. Vedia Verilenin Sorumluluğu(Liability of Baliee)

Vedia verilen, kendisine teslim edilen malı kullanırken, üçüncü kişilere bir takım zararlar vermişse, bunları karşılamak durumundadır. Örneğin, bir araba kiraya veren(bailor) firmadan, araba kiralayan kimse(bailee), arabayı kullanırken üçüncü şahıslara vermiş olduğu zararlardan sorumlu olacaktır.

bb. Vedia Verenin Sorumluluğu(Liability of Bailor)

Vedia veren normal şartlar altında, vedia verilenin malı kullanırken, üçüncü şahıslara vermiş olduğu zararlardan sorumlu değildir. Ancak vedia verilenin üçüncü kişiye vermiş olduğu zarar, vedia verenin teslim ettiği malın eksik ve kusurundan kaynaklanıyorsa, bu halde vedia veren de üçüncü kişilere karşı bu zarardan sorumlu olacaktır. Örneğin, sürücü belgesi olmayan birisine araba kiralamak gibi.

cc. Test Sürücüleri(Test Drivers)

Araba satın almak üzere bir firmaya(dealer) giden kimse, beğendiği arabayı denemek için kullansa ve bu kullanmadan doğacak zarardan müşteri sorumlu tutulamaz[17].

f. Vedia Verilenin Sınırlı Sorumluluğu(Limitation of Liability of Warehouser)

Vedia verilen, makbuz senedinde belirtilen şartlara göre, sorumludur. Bu durum iki şekilde olabilir. Birinci halde, müşteri yüksek bir depolama ücreti ödemek suretiyle malını bırakmış olabilir. Bu halde vedia verilenin sorumluluğu da sınırlandırılmamış demektir. İkinci olarak, teslim edilen mal, paket, balya yada kilo olarak her bir parça ayrı ayrı değeri belirtilebilir. Bu halde de sorumluluk, belirtilen miktar kadardır.

2. Vedia Sözleşmesinin Konu Olduğu İşlemler

A. Umumi Nakliyeci(Common Carriers)

Vedianın konu olduğu işlem bir malın taşınması(nakliyesi) olabilir. Bu halde, vedia verilen kimse, “common carrier”[18](umumi nakliyecidir).

Malları taşıyan(carrier)[19], bir ücret mukabilinde hava, deniz yada karayolu ile, kendisine teslim edilen malı bir yerden, başka bir yere taşıyan kimsedir. Bu kimse herhangi biri olabileceği gibi bir organizasyon yada firmada olabilir. Malı gemi ile taşınması halinde, malı gönderen kişiye “consignor”[20](taşıyan) adı verilir. Malı gemiden  alacak olan kimseye de, “consignee”[21](alacak olan) adı verilir.

Malı taşıyan kimse, umumi nakliyeci(common carrier), sözleşme ile taşıyan(contract carrier)[22], özel taşıyan(private carrier)[23] gibi değişik adlar almaktadır.

a. Konişmento(Bills of Lading)

Konişmento(bills of lading)[24] donatan namına kaptan veya donatanın diğer temsilcileri tarafından yükletene verilen tek taraflı bir senettir ki, hem malın teslim alınmasına dair bir belge, hem de bu malın varma limanında ancak konişmentonun hamiline teslim edileceğine dair bir taahhüt beyanıdır. Konişmento, makbuz senedinin sağlamış olduğu hak ve yetkileri içerir. Malların devri, konişmentonun devredilmesi ile sağlanır.

Eyaletler arası malların taşınması için konişmento, “the Uniform Commercial Code” adı verilen düzenleme ile yürütülür. Ayrıca bu konuya ilişkin olarak, “the Federal Bills of Lading Act(FBLA)[25] adı verilen düzenlemede uygulanmaktadır.

aa. Konişmentonun Muhtevası(Contents of Bill of Lading)

Konişmento yönetsel kuruluşlar tarafından, değişik şekillerde düzenlenmektedir[26]. Tedavül edilebilir konişmentolar(negotiable bills of lading), sarı kağıt üzerine basılmalıdır. Tedavül edilmeyen konişmentolar ise, beyaz kağıt üzerine basılmalıdır[27]. İyi niyetli konişmento hamiline karşı, taşıyan senette yazılı malın kilosu, niteliği yada içeriği ile bağlıdır[28].

bb.Tedavül(Negotiation)

Konişmentolar üzerlerinde, bir ismin yanına “to the bearer”(hamiline) yada “to the order of”(emrine) ifadeleri bulunursa, bu tedavül edilebilir(negotiable bil of lading)[29] konişmentodur. Eğer konişmento bir kişinin ismi yazılarak ona teslim edileceğini içeriyorsa, bu halde tedavül edilemeyen (nonnegotiable yada straight bill of lading)[30] konişmentodur.

b. Teminatlar(Warranties)

Konişmentonun devredilmesi ile, devreden kimse belli teminatları devredilene verir. Devredenin(transferor) teminatını şunlar içerir; (1) konişmentonun gerçek olduğu, (2) konişmentonun devrinin hukuken geçerli ve etkili olduğunu, (3) konişmentonun değer ve geçerliliğini bozabilecek her türlü gerçekten haberdar olmadığını içerir[31].

b. Umumi Nakliyecinin Hakları(Rights of Common Carrier)

Umumi nakliyeci, işini yürütmek için gerekli ve makul düzenlemeler yapmak durumundadır. Umumi nakliyecinin yapacakları işleri belirleyen ve onların faaliyet alanını “the ICC termination Act of 1995” adı verilen düzenleme ile kurulan, “the Surface Transportation Board” tarafından yürütülmektedir[32].

c. Umumi Nakliyecinin Yükümlülükleri(Duties of Common Carrier)

Umumi nakliyecinin yükümlülükleri; (1) malı almak ve uygun şekilde ilgili kişiye teslim etmek, (2) mal ilgili kişiye teslim edilinceye kadar gerekirse uygun ortamlarda bekletmek, (3) malın gönderilmesi için belirlenen yolu takip etmek, (4) malların yükleme ve boşaltmasını yapmak, bu yükümlülük sözleşme yada geleneklerden kaynaklanabilir, (5) sözleşmeye uygun olarak malları ilgililere dağıtmaktır.

d. Umumi Nakliyecinin Sorumluluğu(Liabilities of Common Carrier)

Mallar hemen gönderilmek üzere umumi nakliyeciye teslim edildiği zaman, taşıyan, maldaki kayıplardan yada zararlardan sorumludur. Taşıyan bu sorumluluktan ancak; (1) önceden tahmin edilmesi mümkün olmayan tabii afetler sonucu söz konusu kayıp ve zararın gerçekleştiğini, buna “an act of God” (Allah kanunları) adı verilir[33], (2) devlet karşıtı terörist yada düşmanlar gibi kamu düşmanları(public enemy) tarafından yapılan eylem sonucu oluştuğunu,  (3) kamu otoritesi(public authorıty) tarafından, kamu sağlığı yada güvenliği gibi sebeplere dayanarak malların ortadan kaldırıldığını, (4) yanlış etiketleme yada eksik paketleme sonucu oluştuğu, (5) malların tabiatından kaynaklanan bozulma ve yıpranmadan oluştuğunu, ispat ederek kurtulabilir. Tüm bunlara rağmen taşıyanın sorumluluğu(limitation of liability of carrier) sözleşmede belirtilen hususlarla sınırlıdır.

Umumi nakliyeci malları, “COD[34](cash on delivery)” (teslimde ödemeli) olarak da, nakledebilir. Bir başka deyişle, umumi nakliyeci mal kendisine teslim edilince ücret almaz, sadece malı ilgiliye teslim edince, ücret talep eder. Eğer bu şekilde mal nakledilecekse, umumi nakliyeci, malın herhangi bir şekilde kayba uğraması halinde sorumlu olacaktır. FedEx ve UPS adı verilen kuruluşlar bu tip, gönderme işlemi yapmaktadırlar.

B. Komisyoncular(Factors)

Vedianın değişik bir türü olan, komisyonculuk da (factor)[35], vedia verilene mal satması için teslim edilmektedir.

Güvenilir bir kişi(entrusting a person) ile mal sahibi, bir malın satımını gerçekleştirmek için anlaşırlarsa, buna “selling on consignment”(satım için mal gönderme) adı verilir[36]. Malını satmak için gönderen kişiye “consignor”[37] adı verilir. Satmak için kendisine malın teslim edildiği kişiye de “consignee”[38] adı verilir. “Consignee” adı verilen kişi, piyasada komisyoncu tacir(commission merchant) adı ile de anılır. Yine “consignee” nin karşılığı olarak “commission”[39](komisyoncu) yada “factorage”[40](komisyoncu) kelimeleri de kullanılmaktadır.

Satım için malın gönderilmesinde, mülkiyet, malın asıl sahibinde(consignor)[41] kalır. Kendisine malı satmak için bırakılan kişi(consignee)[42], mal sahibinin temsilcisi olarak, malın mülkiyetini alıcıya geçirecektir.

C. İşletmeci(Hotelkeepers)

“Hotelkeepers”(işletmeci), bir otel, motel yada pansiyonun işletmecisi veya seyahat eden kişilerin kalma ve barınma hizmetlerini gören ve bu işi düzenli olarak yapan kişiye verilen addır[43]. Hotelkeepers(işletmeci), misafirlere(guest)[44] hizmet etmekle görevli işletmelerdir. Vedia ilişkisi burada, “hotelkeepers”(işletmeci) ile “guest”(misafir) arasında söz konusu olur.

“Hotelkeeper”(işletmeci) ile “guest”(misafir) arasında misafirlik ilişkisi, işletmecinin misafiri kayıt altına alarak, kabul etmesi ile başlar. Otel ücreti ödendiğinde, bu ilişki otomatik olarak sona ermez. Bu ilişki, misafirin otelden ayrılmasıyla son bulur. Bu ilişkinin süresi taraflarca belirlenebilir.

Misafir , işletmecinin(hotelkeeper) samimiyetine güvenerek, mallarını teslim edebilir. Bu halde, işletmecinin(hotelkeeper) sorumluluğu aynen vedia verilenin sorumluluğu gibidir. Müşterek hukuka(common law)[45] göre, işletmeci(hotelkeeper) kendisine teslim edilene malların kaybından, zarara uğramasından sorumludur. Bu sorumluluktan ancak, umumi nakliyecinin(common carrier) ispat ederek kurtulabildiği hallere sığınarak kurtulabilir. Bir başka deyişle, “an act of God”(Allah Kanunları), “a public enemy”(kamu düşmanlığı), “an act of a public authority”(kamu otoritesi düzenlemeleri), “the inherent nature of property”(eşyanın tabiatından kaynaklanan kusurlar) ve “the fault of the guest” (misafirin hatasından) kaynaklandığını ispat ederse sorumluluktan kurtulacaktır[46].

Eyaletler de  bu düzenlemeye paralel olarak, misafiri koruyucu ve “hotelkeeper”(işletmecinin) sorumluluğunu artırıcı düzenlemeler yapmışlardır[47].

İşletmeci(hotelkeeper), eğer taraflar ilave düzenlemeler öngörmemişlerse, bir takım teminatlar sağlar. İşletmecinin bu teminatı, misafirin otele yerleşirken getirmiş olduğu bavulların kendisin teslimi ile başlar. Misafirin ücreti ödeyip, otelden ayrılması ile son bulur.

D. Umumi Mağaza(Warehouse)

Malların umumi mağazalarda(warehouse)[48] depolanmaları, özel bir vedia türüdür.  Depolama işini yapan kişiye, “warehousers”[49] (depolayan) adı verilir. Bir başka deyişle, başkalarına ait malların depolanması işi ile iştigal eden kimse, “warehousers” adını alır. Bu malların depolandığı yere de “warehouse” adı verilir.

Depolayanın(warehousers) hakları ve yükümlülükleri, karşılıklı menfaate dayalı bir vedia sözleşmesinde, vedia verilenin(bailee) hak ve yükümlülüklerinin aynısıdır[50]. Depolayan kimse malların sigortacısı durumunda değildir. Ancak malın kendisine teslim edildiği andan itibaren, bir başka deyişle depolandığı tarihten itibaren, kendisinin kayıtsız kalmasından yada sorumluluklarını yerine getirmemesinden kaynaklanan zarar ve kayıplardan dolayı sorumludur.

Depolayanın(warehousers) hak ve yükümlülükleri, “the Uniform Commercial Code(UCC) 7. maddede düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere ilaveten, eyalet kanunları da bir takım düzenlemeler yapmışlardır. Bu düzenleme, fiyat ve teminat, koruyucu tedbirler ve fonlar, kolaylaştırıcı ve uygun veya sağlıklı ortamların oluşturulması, bunların nakilleri gibi hususları içermektedir.

Bu depolama işini bir kamu kurumu yapıyorsa, “the public warehouser”[51] adını alır. Kamuya ait depolama işlemi, makul bir ücret karşılığında, malın teminatını da içermektedir[52].

a. Makbuz Senedi(Warehouse Receipts)

Makbuz senedi(warehouse receipt)[53], depolayan tarafından(bailee) belli bir malın depositor[54](bailor) tarafından depolandığını gösterir, yazılı bir beyandır. Makbuz senedi taraflar arasında vedia ilişkisinin olduğunu gösterir bir senettir. Bu senet içerisinde depolamaya ilişkin sözleşme şartları da yerleştirilmiştir. Özel düzenlenmiş bir form şeklinde olmamakla birlikte, bu senette bulunması gerekli olan bilgiler şunlardır[55]; (1) malın nerede depolandığı, (2) makbuz senedinin düzenleniş tarihi, (3) makbuz senedinin numarası, (4) makbuz senedinin tedavül kabiliyeti(negotiability)[56] olup olmadığı, (5) depolama ücret ve oranları, (6) malların tanımlanması, içermiş olduğu paket adedi, (7) zararın söz konusu olması halinde depolayanın(bailee) durumu, yer almalıdır.

Makbuz senedini sahibinin hakları, senedin tedavül edip etmeyeceği hususuna göre, farklılık arz etmektedir.

aa. Tedavül Kabiliyeti Olmayan Makbuz Senetleri(Nonnegotiable Warehouse Receipts)

Makbuz senedinde, depolanan malın sadece belli bir kişiye devredileceği hususu düzenlenmişse, bu tedavül kabiliyeti olmayan(nonnegotiable warehouse receipts)[57] makbuz senedidir. Bu tür makbuz senetleri, belirtilen kişiye devredilebilir.

bb. Tedavül Kabiliyeti Olan Makbuz Senetleri(Negotiable Warehouse Receipts)

Makbuz senedi üzerinde “to the bearer”(hamiline)[58] yada herhangi bir kişinin “to the order of”[59](emrine) ifadesi yer almışsa, bu tür makbuzlara “negotiable warehouse receipt”(tedavül kabiliyeti olan makbuz senedi) adı verilir. Bu halde makbuz senedinin ciro ve teslim dilmesi ile mal devredilmiş olur. Bu senette bulunan kavramlar şunlardır;(1)warehouser(vedia verilen, depolayan), (2) depositor(vedia veren),(3) goods(mallar), (4) warehouser’s lien(vedia verilenin teminatı), (5) negotiable delivery terms(tedavül durumu), (6) warehouser’s authorized agent(vedia verilenin yetkilendirilmiş ajanı) göstermektedir.

b. Teminatlar

Tedavül edilebilir veya edilemeyen makbuz senedinlerini devreden kimse(transferor), devredilecek kimseyi(transferee) korumak için, belli teminatları öngörebilir. korumak için, belli teminatları(warranties)[60] öngörebilir. Bu teminatlar; (1) makbuzun gerçek olduğu, (2) makbuzun devrinin hukuken geçerli ve etkili olduğunu, (3) makbuzun değer ve geçerliliğini bozabilecek her türlü gerçekten haberdar olmadığını içerir[61].

II. SONUÇ

Vedia sözleşmesi ticari hayatta yaygın olarak kullanılan sözleşme tiplerinden biridir. Çalışmamda vedia sözleşmesine ilişkin olarak temel kavramlara, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerine, umumi mağaza, umumi nakliyecilik, komisyonculuk ve işletmecilik gibi vedia sözleşmesinin konu olduğu işlemlere, ABD hukuku uygulama ve düzenlemelerine yer vermek suretiyle inceledik.