Yeterlilik ve kaliteye ulaşmak hiç şüphesiz her seviyedeki eğitimin olduğu gibi, Meslek Yüksekokullarındaki eğitimin de en başta gelen amaçlarındandır. Mesleki ara eleman ihtiyacı her yıl artan mezun sayıları ile Meslek Yüksekokullarınca karşılanmaktadır. Ekonominin gelişme sürecine Meslek Yüksekokulu mezunlarının dinamik bir katkıları olacağı beklenmektedir. Bu nedenle, her Meslek Yüksekokulu mezunu almış olduğu eğitimle, çağdaş insan kaynakları piyasasının beklentilerine uygun mesleki yeterlilikte olmalıdır. Bununla birlikte, Meslek Yüksekokulu mezunlarının; bilgi birikimleri, uyumları ve uygulama tecrübeleriyle, gelecekte de potansiyel insan kaynakları yeteneği olarak değerlendirilebilecek kalite güvenceleri de olmalıdır.

            Bu makale, Meslek Yüksekokullarında verimli bir eğitimin yanı sıra yeterliliğe ve kalite güvencesine nasıl ulaşılabileceğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, Meslek Yüksekokulu mezunlarının Meslek Yüksekokullarını ve bu okullardaki programlarını nasıl tercih ettiklerini, sunulan eğitim olanaklarını nasıl kullandıklarını, bir Meslek Yüksekokulu mezunu olarak itibarlarını, eğitimleri boyunca karşılaştıkları altyapı yetersizliklerini ve bu okulların verimliliğiyle ilgili önerilerini ortaya koyabilmelerini sağlayan bir anket hazırlanmıştır. Çeşitli Meslek Yüksekokullarından gelişi güzel seçilmiş yeterli sayıdaki bir mezun grubuna bu anket uygulanmış ve sonuçları değerlendirilmiştir.

            GİRİŞ

            Gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerinin kalkınma süreçlerini hızlandıracak en etkili unsurlardan biri de mesleki ara elemanlardır. Ekonomideki bu tür insan kaynağı ihtiyacı her yıl artan sayıları ile Meslek Yüksekokullarınca karşılanmaktadır. Mesleki ara elemanlar; üst düzeyde alınmış stratejik yönetim kararlarının gerek üretim gerekse hizmet sektöründe gerçekleştirilirken, çıktılara en yakın uygulama rolü olan ekonomik faktörlerdir. Türkiye‘deki Meslek Yüksekokulu sayısı 1998 yılı itibariyle 384 ‘tür. Bu sayı, nüfusumuzun büyük çoğunluğunu oluşturan gençlere daha fazla eğitim olanağı sağlamak amacıyla artarak artan eğilimdedir. Meslek Yüksekokullarının ve bu okulların öğrenci sayılarının artması, eğitimde kaliteye, eğitim sonunda verimliliğe ve kalite güvencesine ulaşılması sürecini yavaşlatmamalıdır. TS ( Türk Standardı ) ISO ( Uluslararası Standartlaştırma Örgütü ) 9000-1:1997, ISO 8402:1994 kaliteyi bir ürünün mevcut veya olabilecek ihtiyaçları karşılama yeteneğine dayanan özelliklerinin toplamı olarak tanımlar. Aynı standart kalite güvencesini, bir ürünün belirlenen kalitede olacağı hakkında yeterli güveni sağlaması için gereken planlı faaliyetlerin tamamı olarak açıklar. Meslek Yüksekokullarındaki eğitimin kalite standardı, ekonominin gelişim sürecine dinamik katkıları olabilecek verimlilikte, üretim - hizmet sektörlerinin ihtiyaçlarına uygun yeterlilikte ve bunların her ikisini de sağlayacak kalite güvenceleri olan bir eğitim sürecinden geçen mezunlar vermek olmalıdır.

            Meslek Yüksekokullarında verimli bir eğitimin yanı sıra verimlilik ve kalite güvencesine nasıl ulaşılabileceğini belirlemektir.

            ARAŞTIRMANIN YÖNETİMİ VE KAPSAMI

            Meslek Yüksekokulu mezunlarının bu yüksek öğrenim türünü ve bu okullardaki programlarını nasıl tercih ettiklerini, sunulan eğitim olanaklarını nasıl kullandıklarını, bir Meslek Yüksekokulu mezunu olarak itibarlarını, eğitimleri boyunca karşılaştıkları altyapı yetersizliklerini ve bu okulların verimliliğiyle ilgili önerilerini ortaya koyabilmelerini sağlayan bir anket hazırlanmıştır. Araştırmanın en önemli kaynağı olan 45 sorudan oluşan bu anket 49 farklı Meslek Yüksekokulundan gelişi güzel seçilmiş 114 kişilik bir mezun grubuna uygulanmış ve sonuçları değerlendirilmiştir.

            Anketi cevaplandıran 114 kişiden % 50,9 ‘unun meslek lisesi,% 49,1 ‘inin de lise mezunu oldukları saptanmıştır. %30 ‘u Dünya Bankası Endüstriyel Eğitim Projesi ‘ne bağlı Meslek Yüksekokullarından mezun olduklarını belirtmişlerdir. %24,6 ’sının kamuda, % 52,6 ’sının özel sektörde, %0,09’unun kendi iş yerlerinde çalıştıkları, %22,71 ’inin ise henüz çalışmadıkları belirlenmiştir. Mezunların %68 ’i aldıkları eğitim ile ilgili, %32 ’si ise branş dışı işlerde çalışmaktadırlar. %28,95 ’inin ÖSYS öncesi Meslek Yüksekokulunu amaçladığı, % 71,05 ’inin ise lisans programını kazanamadıkları için tercihte bulundukları ortaya çıkmıştır. Mezunlar okudukları okullarını ve programlarını %61,5 bilinçli bir şekilde tercih ettiklerine inanmaktadırlar. Okullarında öğrenimleri sırasında meslekleri ile ilgili temel becerileri az düzeyde aldıklarına inananların oranı %21,4 ; orta düzeyde %44,1 ; çok düzeyde ise %34,5 ‘tir. Meslek lisesi mezunlarının Meslek Yüksekokulu’nda öğrenim görürken Meslek Lisesi bilgilerini az düzeyde geliştirdiklerine inananların oranı %38 ; orta düzeyde %38,6 ; çok düzeyde %33,4 ‘tür. Mezunların Meslek Yüksekokulunda aldıkları bilgileri, iş yaşamında mesleki bir sorunu çözümlerken; çok az %14 ; az % 16,6 ; orta %46,5 ; çok düzeyde %24,6 oranında kullandıkları ortaya çıkmıştır. Mezunların %35 ’i işçi, %44 ’ü meslek elemanı, %10,3 ’ü yönetici, %9,7 ’si ise işyeri sahibi olarak çalışmaktadır. Mezunlardan %62,8 ’i üretim ve hizmet sektöründe önemli rolleri olduğuna inanmaktadırlar. Mezun oldukları Meslek Yüksekokulunun çevredeki itibarının az ve orta düzeyde olduğunu belirtenler %63,2 ‘dir. İşverenin, %31,6 oranında Meslek Yüksekokulu diplomasına itibar ettiği, %24,6 etmediği, %15,8 işe almak için deneme süresi kullandığı, %15,8 oranında ise Meslek Yüksekokullarının varlığından ve işlevlerinden habersiz olduğu ortaya çıkmıştır. Mezunların yabancı dilde yazılmış mesleki bir metni %46,8 az düzeyde anlayabildikleri ve yabancı dili %50,8 az düzeyde konuşabildikleri; ayrıca %54,4 ’ünün az düzeyde bilgisayar kullanma becerisi elde ettikleri belirlenmiştir. Okullarından mezun olduklarında iş bulma umudunda olanlar %83,6 ’dır. Mezunların hali hazırda çalışanları %63,4 oranında iş aramaya başladıktan sonra 3 ay içinde işe girebilmişlerdir. İşinden memnun olmayanların %14,2 ’si işinin mesleğine uygun olmadığını, %12,4 ’ü işinde süreklilik garantisi bulunmadığını, %21,9 ’u ücretin doyurucu olmadığını , %22,8 ’i mesleki gelişme olanağı bulamadığını, %9 ’u çalışma ortamını beğenmediğini ve %24,8 ’i de işyerinde statüsünün belirsizliğini ifade etmişlerdir. ” Mezun olduğunuz Meslek Yüksekokulu içinde boş zamanlarınızı değerlendirecek hangi kolaylıklar vardı ? ” sorusuna %21,9 ’u hiç yoktu ve %44,7 ’si ise üçten az kolaylık vardı şeklinde cevaplandırmışlardır. %69,8 ’i okullarında kütüphane bulunmasına rağmen verimli bir şekilde yararlanamadıklarını belirtmişlerdir. Mezun oldukları Meslek Yüksekokulunda kaliteli eğitim aldığına inananlarının oranı %42,6 ‘dır. Uluslararası standartlarda ve gelişimini tamamlamış bir Meslek Yüksekokulunda öğrenim görmeyi, yeni açılmış bir Fakülteye tercih edenlerin oranı %60,3 ’tür. Ankete katılanların %70,4 ‘ü Meslek Yüksekokullarında daha verimli eğitime ulaşmak için kadrolu öğretim elemanlarının yanı sıra, üretim ve hizmet sektöründeki deneyimli elemanlardan da yararlanılması gerektiğini belirtmişlerdir. Mezunların %56,5 ‘i Meslek Yüksekokullarından kaliteli eğitim aldıklarına inanmamaktadırlar.

            Eğitimde yeterlilik ve kalite güvencesine, var olan ya da oluşturulacak kalite ile ulaşılabilir. İşyerleri; her işin üstesinden gelebilen, sorunlara acil çözüm bulabilen, gelişen teknolojiye uyum sağlayabilen, iyi iletişim kurabilen, çalışkan, yaratıcı, girişimci, ciddi, geniş ufuklu, araştırmacı, takım çalışmasına katılabilen, sorumluluk alabilen ve temel mesleki bilgileri standart düzeyde olan Meslek Yüksekokulu mezunları talep etmektedir. Öğrenciler, veliler, işveren ve tüm ülkeden oluşan yükseköğretimin dış müşterilerinin en önemlisi öğrencilerdir. Yükseköğretimde kalite; öğrencilerin şimdi ve gelecekte okuluna ve topluma bağlılığını arttıracak, sosyal, psikolojik, bilimsel ve ahlaki değerlerini geliştirecek sistemlerin sürekli iyileştirilmesidir. Eğitimde toplam kalite; hem bireysel hem de ülke kalkınmışlık düzeyine katkıda bulunacak bireylerin en verimli ve sürekli bir şekilde yetişmelerini sağlamak için yapılan etkinliklerin tamamı olarak tanımlanabilir. Eğitimde kalitenin kaynakları; iyi işletilen kolaylıklar; ailelerin, iş dünyasının ve bölge topluluklarının desteği; kaynak bolluğu;en son teknolojilerin uygulanması; yönetim kadrosunun ve öğretim elemanlarının güçlü ve amaçlı liderliği; öğrencilere yönelik dikkat ve ilgi; teori ve uygulama olarak iyi dengelenmiş bir öğretim programı veya bunların karışımıdır. Meslek Yüksekokulu mezunlarının yaklaşık %51’inin Meslek Lisesi, kalan kısmının lise mezunu oldukları belirlenmiştir. Meslek Lisesi mezunları geldikleri okulların mesleki eğitim alt yapısına yakın kolaylıklara sahip, lise mezunları ise lise düzeyinde mesleki eğitim almamış olmanın eksikliklerini giderecek altyapı düzeyine sahip bir Meslek Yüksekokuluna ihtiyaç duydukları saptanmıştır. Araştırmamız kapsamındaki mezunların %60,3’ü uluslararası standartlarda ve gelişimini tamamlamış, kurumsallaşarak, çağdaş bir organizasyon haline gelmiş, kalite standardı olan bir Meslek Yüksekokulu’nda öğrenim görmeyi yeni kurulmuş bir fakülteye tercih etmişlerdir. O halde, öğrencilerin bu tercihlerini karşılayacak kaliteye ve bu kaliteyi sürekli kılacak kalite güvencelerine sahip Meslek Yüksekokullarına nasıl ulaşılacağı üzerinde önemle durulması gerekmektedir. Eğitimde kalite beklentilerini; ilk defada, her defasında ve tam zamanında en etkin biçimde, bireye ve takım çalışmasına önem vererek karşılamak Toplam Kalite Yönetimi ile mümkündür. Bu doğrultuda, Meslek Yüksekokullarında Toplam Kalite Yönetimi için:

Sekiz yıllık ilköğretim seferberliğine benzer şekilde bu okullara sahip çıkılmalıdır.

Altyapı eksiklikleri hızla giderilmelidir.

Yöneticileri Yükseköğretim Kurulu’ndaki bir birimce, eğitimde toplam kalite yönetimi konusunda eğitilmelidir.

Öğretim elemanı kadroları her programa ve öğrenci başına düzenlenmeli, ayrıca kadroların kullanılışı konusunda yönetimler denetlenmelidir.

Yöneticilerine, öğretim elemanı ve destek elemanlarını dinamik bir şekilde çalıştırabilecekleri güvenceler getirilmelidir.

Mesleki yeterlilik ve kalitede meslek elemanı yetiştiren Meslek Yüksekokulları daha itibarlı konuma getirilmeli, üretim ve hizmet sektörleri tarafından maddi ve manevi olarak ödüllendirilmelidir.

Meslek Yüksekokullarının yönetimlerini daha dinamik hale getirecek yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Bölüm başkanlıkları her program için düşünülmeli ve öğretim görevlileri de bölüm başkanı olabilmelidir. Kontenjanı fazla olan okullarda ikiden fazla müdür yardımcısı atanabilmelidir.

Özellikle küçük yerleşim birimlerinde faaliyet gösteren Meslek Yüksekokullarında öğrencilere boş zamanlarını değerlendirebilecek ortamlar hızla kazandırılmalıdır.

Uluslararası standartlarda bir meslek elemanı yetiştirebilmek için, Meslek Yüksekokullarında bilgisayar ve yabancı dil eğitimine ağırlık verilmelidir.

Mevcut Meslek Yüksekokullarına “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi” uygulanarak kalite standartlaştırılmalı ve yeni, kaliteden yoksun Meslek Yüksekokulları açmak yerine, mevcut olanların kontenjanları kalite standardı ile birlikte arttırılmalıdır.

Meslek elemanı-tekniker tanımlarına uygun statüdeki kadrolar, kamu ve özel sektör organizasyonlarında yer almalıdırlar.

Meslek Yüksekokullarının çevredeki itibarlarını arttıracak; tanıtım, üretim ve hizmet sektörü ile işbirliği, mezunların mesleki gelişimlerinin iş ortamında da okul tarafından izlenmelerine yönelik faaliyetler, önceden alınacak stratejik kararlar doğrultusunda ve sistematik bir şekilde yürütülmelidir.

            Eğitimde kalite standardının belirlenen düzeyin altına düşmemesi ve sürekli bu etkin ve verimli düzeyde kalmasını sağlayacak planlı faaliyetler yürütülerek kalite güvencesine ulaşılmalıdır. Kaliteye bir kez ulaşmak ona sonsuza kadar sahip olmaktır.

            KAYNAKÇA

ACAR, H. İ., SALIK, S., BAYKAL, A.Ö., “ Orta Öğretimden Gelen Öğrencilerin Meslek Yüksekokullarında Verilen Öğretime Uyum Sorunları”, Ankara Üniversitesi “21. Yüzyıla Doğru Meslek Yüksekokullarının Yeniden Yapılanması” Uluslararası Sempozyumu, 22-23 Mayıs 1996.

CAFOĞLU, Zuhal, “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi”, Avni AKYOZ, Ümit Kültür ve Eğitim Vakfı Yayını, İstanbul,1996.

DAĞLAR, H., “Türkiye’de Meslek Yüksekokulu Mezunlarının Mezuniyet Sonrası İstihdam Sorunlarının Çözümü İçin Öneriler”, Ankara Üniversitesi “21. Yüzyıla Doğru Meslek Yüksekokullarının Yeniden Yapılanması” Uluslararası Sempozyumu, 22-23 Mayıs 1996.

ECKERT,H., VENEAU,P., “Vocational Baccalaureat Holders: What Positions in the Company?”, Centre d’Etudes et de Recherches Sur les Qualifications, Marseilles, France, 1994.

ÖZCAN, K.C., “Yükseköğretimde Kalite”, TSE Tüketici Bülteni, TSE Yayını, 1998.

TS-EN-ISO 9000-1, “Kalite Yönetimi ve Kalite Güvencesi Standartları, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) Yayını, Türk Standardı, Ankara,1997.