ÖZET

 

Bu çalışmada 14 temel tarımsal gösterge çerçevesinde Avrupa Birliği ve Türkiye’nin  karşılaştırmalı olarak analizi yapılmıştır. Karşılaştırmalar yapılırken AB’nin eski üyeleri AB-15  ve 1 Mayıs 2004’de AB’ye yeni üye olan 10 ülke ve 1 Ocak 2007’de üye olan 2 ülke  AB-12 olarak tanımlanmıştır. Temel tarımsal göstergeler AB-27 bazında da değerlendirilmiştir. Çalışmanın verileri oluşturulurken  2011 ve önceki yıllara ait FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) ve Dünya Bankası raporlarından  yararlanılmıştır.

 

Anahtar kelimler: Tarım, Tarım Ekonomisi, Avrupa Birliği, Türkiye

 

COMPARASION OF EUROPEAN UNION AND TURKEY  IN TERMS OF  AGRICULTURAL  INDICATORS

 

ABSTRACT

 

In this study, European Union and Turkey comparatively analysed according to 14 fundamental agricultural indicators. During comparasions, EU’s old members are defined as “EU-15” and the countries which joined at May 1, 2004 and January 1, 2007 are “ EU-12”.  Main agricultural indicators  evaluated as “ EU-27”. During data gathering of the study, FAO (Food and Agriculture Organization) and World Bank Reports for 2011 and previous years are used.

 

Keywords: Agriculture, Agricultural Economics, European Union, Turkey

 

1. GİRİŞ

 

Türkiye’de tarım sektörünün ağırlığı uzun yıllar devam etmiş, ancak son yıllarda sanayi ve hizmetler sektörlerinin ön plana çıkması nedeniyle nispi önemi azalmıştır. 2002 yılında   tarımsal katma değerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıladaki payı % 13.1  ve tarımsal nüfus / toplam nüfus oranı  % 34,0 düzeyinde iken (Food and Agriculture Organization [FAO], 2004)  2010 yılı itibarıyla tarımsal katma değerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıladaki payı % 9,6  ve tarımsal nüfus / toplam nüfus oranı  % 19,3 düzeyine düşmüştür (http://www.fao.org). Ancak sektörün nispi önemindeki azalmaya rağmen, ülkemizin değişen dünya koşullarının yarattığı çeşitli fırsatlardan yararlanabilmesi ve AB üyelik sürecinin etkinliği açılarından bu değerlerin oldukça yüksek olduğu ifade edilebilir.

 

Tarım sektörünün bu yapısı, geçmişte uygulanan tarımsal politikaların izlerini taşımakta ve gerek Gayri Safi Yurtiçi Hasılada gerekse toplam nüfus içinde tarımın payının oldukça yüksek düzeylerde olması diğer tarımsal göstergelere de yansımaktadır.

 

Dünyada artan nüfusun beslenme ihtiyacının karşılanması ve gıda güvenliği açısından stratejik konumda bulunan tarım sektörü, bütün ülkelerde desteklenen bir sektör niteliğindedir.  2009 yılında  OECD  bölgesinde üreticilere verilen destek tutarın 252,5 milyar $,  AB-27’de 120,8 milyar $ ve Türkiye’de 22,6 milyar $ olduğu dikkate alındığında, tarımsal destek için ayrılan kaynağın büyüklüğü ortaya çıkmaktadır (Organization for Economic Co-operation and Development  [OECD], 2010). Ancak girdi ve ürüne bağlı mevcut destekleme yapısından kaynaklanan; yurtiçi üretimin teşvik edilmesi, ticaret çarpıklıkları, tarımsal malların fiyatlarının dünya fiyatlarından kopması, vergi mükelleflerine yüklenen maliyetler ve çevre üzerinde yaratılan olumsuz etkiler nedeniyle rekabetçi satıcıların cezalandırılması gibi sonuçlar birçok ülkede tarıma verilen desteğin etkinliğinin sorgulanmasına yol açmakta ve bu alanda çeşitli reform projeleri gündeme getirilmektedir. Ayrıca Dünya Ticaret Örgütü  (DTÖ) kuralları (http:// www.wto.org) nedeniyle gelecekte tarıma verilen desteklerin yüksek boyutlarıyla devam edemeyeceği de öngörülebilir.

 

Bu çerçevede değişen uluslar arası koşullar ve ticaret kuralları, ülkeleri tarım sektörleri açısından yeniden düşünmeye ve reformist yaklaşımlar geliştirmeye zorlamaktadır. Ülkemiz açısından bu genel eğilim yanında, 17 Aralık 2004 Brüksel kararları doğrultusunda AB’ne üyelik için  müzakere tarihi alınması da tarım sektörü ile ilgili yaklaşım değişikliğini zorlayan diğer önemli faktördür. Tarım sektörü açısından bu yaklaşım değişikliği öncelikle yıllardır beklenen Tarım Kanunu’nun da içinde olduğu, Tarımda Yapısal Değişim ve Dönüşüm döneminin önünü açan 13 temel  Kanunun  yayımlanması ve 21 Kanun’da da değişiklik yapılması ile başlamış görünmektedir (http://www.tarım.gov.tr).

 

Bu çalışmada; bazı tarımsal göstergeler açısından AB üyesi ülkeler ile Türkiye karşılaştırmalı olarak ele alınacak, AB ile ülkemiz arasındaki temel tarımsal farklılıklar ortaya konacak ve bazı önerilerde bulunulacaktır.  Karşılaştırmalar yapılırken AB’nin eski üyeleri AB-15  ve 1 Mayıs 2004’de AB’ye yeni üye olan 10 ülke ve 1 Ocak 2007’de üye olan 2 ülke  AB-12  olarak dikkate alınacaktır.  Tarımsal göstergeler AB-27 bazında da değerlendirilecektir (http://epp.eurostat.ec.europa.eu). Karşılaştırmaların aynı tarih ve tarımsal gösterge tanımları bazında yapılabilmesi amacıyla çalışmanın verileri oluşturulurken, FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ) ve Dünya Bankasının 2011 yılı ve öncesinde yayınladığı istatistiklerden yararlanılmıştır.

 

2. NÜFUS, TARIMSAL NÜFUS, AKTİF TARIMSAL NÜFUS VE TARIMSAL KATMA DEĞER

 

Türkiye ve AB’nin nüfus, tarımsal nüfus/toplam nüfus, tarımsal aktif nüfus ve tarımsal katma değer göstergeleri Tablo 1’de verilmiştir. 2011 verilerine göre; 398.4 milyon olan AB-15 nüfusu, AB-12 genişlemesi nedeniyle 103.4 milyon artışla toplam 501.8 milyon nüfus (AB-27) değerine ulaşmıştır. 2011 yılı Türkiye nüfusunun 73.6 milyon olduğu dikkate alınırsa, ülkemiz nüfusunun AB-27 nüfus değerinin yaklaşık % 14.6’sına karşılık geldiği görülebilir. Ayrıca 2030 yılında ülkemiz nüfusunun AB-27 toplam nüfus değerinin % 16,8’ine karşılık geleceği tahmin edilmektedir. Ülkemizin nüfus büyüklüğü olarak 2011 yılı için AB-27 içinde en yüksek nüfusa sahip Almanya’nın ardından ikinci sırada yer aldığı ifade edilebilir.2030 yılı nüfus tahminlerinde ise ülkemizin 86.7 milyon nüfusla AB-27 içinde ilk sırada yer alacağı öngörülmektedir.

 

AB ülkeleri ve Türkiye’nin 2030 yılı nüfus tahminleri dikkate alındığında, müzakere sürecinde nüfus olgusunun AB karar mekanizmalarını en çok zorlayacak konuların başında geleceğini söylemek mümkündür.

 

Bu konuda Tablo 1’de verilen diğer bir gösterge tarımsal nüfusun toplam nüfusa oranı ile ilgidir. Tarımsal Nüfus Değeri, ilgili ülkelerin idari olarak kent olarak tanımlanan yöreleri dışında yaşayan nüfusu yansıtmaktadır. Söz konusu oranın 2011 yılı AB-15 ortalaması % 3,6, AB-12 ortalaması % 6,7, AB-27 ortalaması % 5  ve Türkiye değeri ise % 19,3 düzeyindedir. Bu değerler ülkemizin tarımsal karakterli nüfusunun oransal olarak AB-27 ülkelerinin  3,8 kat üstünde yer aldığını göstermektedir.

 

Ortalama değerler açısından ortaya çıkan bu görünüm, tarımsal nüfusun toplam nüfusa oranı ülke bazında incelendiğinde aynı  tabloyu yansıtmaktadır. Buna göre, ilgili oranın yüksekliği açısından Türkiye, AB-27 ülkeleri dikkate alındığında 1.sırada yer almaktadır. AB-27 içinde bu oranın en yüksek olduğu ülke  % 14,4 ile Polonya iken en düşük orana sahip ülke de % 0,6 ile Slovenya’dır.

 

Tablo 1’de ele alınan diğer bir gösterge ekonomik olarak aktif tarımsal nüfus ile ilgilidir. Ekonomik Olarak Aktif Tarımsal Nüfus; tarım, balıkçılık, ormancılık ve avcılık alanlarında çalışan veya iş arayan nüfusu temsil eden bir göstergedir. AB-15 açısından bu değer 5.3 milyon, AB-12 için 4.9 milyon ve AB-27 için de 10.3 milyon civarındadır. AB-27 içinde bu değerin en yüksek olduğu ülke  2.8 milyon  ile Polonya iken en düşük değere sahip ülke de 2 bin kişi ile Malta’dır. Türkiye’nin ekonomik olarak aktif tarımsal nüfus değeri (7.9 milyon) AB-27 toplamının % 76,8’ine karşılık gelmektedir. Diğer bir ifade ile ülkemizde tarımsal alanda iş arayan ve çalışan ekonomik olarak aktif nüfus değeri tüm AB ülkelerinin %76,8’ine karşılık gelen bir değeri göstermektedir. Bu görünüm, ülkemizin halen bir “tarım” ülkesi olduğunu vurgular düzeyde olumsuz bir görünümdür. AB sürecinde ülkemizde tarımsal alanda yapılması gereken reformların bu alanda yoğunlaşması gerektiği ortadadır.

 

Tablo 1’deki son tarımsal gösterge, Tarımsal Katma Değer’in toplam GSYİH içindeki % payını ortaya koymak amacıyla düzenlenmiştir. Buna göre AB-15 ortalamasının % 1,5, AB-12 ortalamasının % 3,5, AB-27 ortalamasının % 2,4 ve Türkiye ortalamasının ise % 9,6 olduğu görülmektedir. Türkiye’de tarımsal katma değerin toplam GSYİH içindeki % payının AB-15 ortalamasının 6,4 katı, AB-12 ortalamasının 2,7 katı ve AB-27 ortalamasının 4 katı olduğunu ifade etmek mümkündür.

 

AB-27 tarımsal katma değerinin toplam GSYİH içindeki % payının içinde en düşük olduğu ülke % 0,3 ile Lüksemburg iken en yüksek orana sahip ülke % 7,1 ile Romanya’dır.

 

Tablo 1 :Nüfus, Tarımsal Nüfus, Aktif Tarımsal  Nüfus ve Tarımsal Katma Değer

 

ÜLKELER	Toplam Nüfus (milyon)		Tarımsal Nüfus (Toplamın % ‘si)	Ekonomik Olarak Aktif Tarımsal Nüfus (1000)	Tarımsal Katma Değer (Toplam GSYİH’nın % ‘si)
	2011	2030 (tahmin)	2011	2011	2010
Almanya	82.2	79.5	1,5	632	0,8
Avusturya	8.4	8.6	3,2	139	1,5
Belçika	10.8	11.2	1,2	57	0,7
Danimarka	5.6	5.9	2,4	72	1,2
Fransa	63.1	68.5	2,0	546	1,7
Finlandiya	5.4	5.6	3,7	94	2,8
Hollanda	16.7	17.3	2,3	208	1,9
İngiltere	62.4	69.3	1,4	469	0,7
İrlanda	4.5	5.4	6,3	146	0,9
İspanya	46.5	50.0	4,2	975	2,6
İsveç	9.4	10.4	2,4	112	1,8
İtalya	60.8	60.9	3,1	809	1,9
Lüksemburg	0.5	0.6	1,2	3	0,3
Portekiz	10.7	10.3	10,0	507	2,4
Yunanistan	11.4	11.6	9,2	617	1,5
AB-15	Toplam	Toplam	Ortalama	Toplam	Ortalama
	398,4	415,1	3,6	5.386	1,5
Çek Cum.*	10.5	10.8	6,0	318	2,4
Estonya*	1.3	1.3	8,9	60	2,8
G.Kıbrıs*	1.1	1.3	5,1	29	2,0
Letonya*	2.2	2.1	9,1	111	4,1
Litvanya*	3.3	3.1	9,3	121	3,5
Macaristan*	10.0	9.6	8,1	310	3,5
Malta*	0.4	0.4	1,0	2	1,8
Polonya*	38.3	37,8	14,4	2.884	3,5
Slovakya*	5.5	5.5	6,8	193	3,8
Slovenya*	2.0	2.1	0,6	6	2,4
Bulgaristan**	7.4	6.5	3,7	115	5,3
Romanya**	21.4	20.3	7,9	821	7,1
AB-12	Toplam	Toplam	Ortalama	Toplam	Ortalama
	103.4	100.8	6,7	4.970	3,5
AB-27	Toplam	Toplam	Ortalama	Toplam	Ortalama
	501.8	515.9	5,0	10.356	2,4
Türkiye	73.6	86.7	19,3	7.962	9,6

*Üyelik tarihleri 1 Mayıs 2004  ** Üyelik tarihleri 1 Ocak 2007

Kaynak: (www.fao.org), (www.worldbank.org)  ve (www.tuik.gov.tr)

 

3. TARIMSAL ALAN, GİRDİ KULLANIMI VE MAKİNALAŞMA

 

Tablo 2’de Türkiye ve AB ülkeleri açısından tarımsal alan ile ilgili çeşitli göstergelere yer verilmiştir. Tarımsal alan kavramı; ilgili ülkelerdeki bozulmuş ve potansiyel olarak tarım yapılabilecek alanlar dışında kalan ve tarımsal ürün ekilen ve nadasa bırakılan alanlarla otlakları kapsamaktadır.

 

2009 verilerine göre; 135 726 600 hektar olan AB-15’in toplam tarımsal alanı, AB-12 genişlemesi nedeniyle 52 679 500  hektar artışla toplam  188 406 100 (AB-27) hektar değerine ulaşmıştır. 2009 yılında Türkiye’nin toplam tarımsal alanının 38 911 000 hektar olduğu dikkate alınırsa, ülkemizin toplam tarımsal alanının AB-27 değerinin yaklaşık % 20,6’sına karşılık geldiği görülebilir. Ayrıca ülkemizin toplam tarımsal alanının AB-12 ülkelerinin toplam tarımsal alanına yakın bir değeri olduğu ve AB-27 ülkeleri dikkate alındığında en yüksek toplam tarımsal alana sahip bulunduğu ortaya çıkmaktadır.

 

Tarım sektöründe girdi kullanımı ile ilgili bir gösterge birim tarımsal alan başına kullanılan suni gübre  miktarıdır. Tablo 2’deki veriler incelendiğinde birim tarımsal alan başına kullanılan suni gübre  miktarı açısından AB-15 ortalaması 203,5 kg. AB-12 ortalaması 123,1 kg. ve AB-27 ortalaması ise 164,9 kg. olarak görülmektedir. Türkiye açısından bu değer 89,5 kg.’dır. Birim alandan elde edilen tarımsal üretimi arttıran en önemli faktör olan gübre kullanımı yönüyle Türkiye AB’nin oldukça gerisindedir. AB-15 de hektar başına kullanılan gübre Türkiye ortalamasının 2,2 katı, AB-12 da 1,3 katı ve AB-27 de ise 1,8 katıdır.

 

Tarım sektöründe  makineleşme düzeyi açısından önem taşıyan bir diğer gösterge ise 1000 hektar başına düşen traktör sayısıdır. Bu göstergenin AB-15 ortalaması 61,8 traktör, AB-12 ortalaması 56,6  traktör ve AB-27 ortalaması ise 59,5 traktör’dür. Türkiye açısından bu değer 26,2 düzeyindedir. Birim alandan elde edilen tarımsal üretimi arttıran diğer önemli bir faktör olan traktör  kullanımı yönüyle Türkiye, tarımda makineleşme açısından oldukça mesafe almasına rağmen  AB’nin  gerisindedir. AB-15 de 1000 hektar başına kullanılan traktör, Türkiye ortalamasının 2,3 katı, AB-12 da 2,1 katı ve AB-27 de ise 2,2 katı düzeyindedir. 1000 hektar başına düşen kombine biçer-döver sayısının AB-15 ortalaması 4,4, AB-12 ortalaması 3,8  ve AB-27 ortalaması ise 4,1  olarak görülmektedir. Türkiye açısından bu değer 1000 hektar başına 0,3 kombine biçer-döver’dir. AB-27 de 1000 hektar başına kullanılan kombine biçer-döver ülkemiz ortalamasının 13,6 katıdır. Tablo 2’deki veriler açısından Türkiye AB ülkeleriyle karşılaştırıldığında tarımsal alan büyüklüğünde 1.sırada yer alan ancak verimliliği etkileyen girdi kullanımı ve makinalaşma göstergeleri dikkate alındığında oldukça geride yer alan bir konumdadır.

 

Tablo 2 : Tarımsal Alan, Girdi Kullanımı ve Makinalaşma

 

ÜLKELER	Toplam Alan (1000 hek.) (2009)	Tarımsal Alan (1000 hek.) (2009)	Suni gübre (kg) / Toplam Tarımsal Alan (2005)	Traktör (sayı) / Toplam Tarımsal Alan (2005)	Kombine Biçerdöver (sayı) / Toplam Tarımsal Alan (2005)
Almanya	35 712.0	16 886.0	307,2	49,3	5,5
Avusturya	8 387.9	3 168.0	117,8	104,6	3,8
Belçika	3 053.0	1 364.0	---	69,6	3,6
Danimarka	4 309.0	2 634.0	225,4	43,0	7,9
Fransa	54 919.0	29 266.0	271,1	40,1	2,7
Finlandiya	33 842.0	2 296.0	225,2	76,3	15,9
Hollanda	4 154.0	19 17.40	350,4	75,4	3,4
İngiltere	24 361.0	17 325.0	186,2	87,0	2,7
İrlanda	7 028.0	4 189.0	249,2	41,7	1,1
İspanya	50 537.0	27 680.0	156,0	35,4	1,8
İsveç	45 030.0	3 079.0	160,4	51,8	8,9
İtalya	30 134.0	13 908.0	204,0	122,2	3,9
Lüksemburg	259.0	131.0	---	52,6	4,5
Portekiz	9 209.0	3 684.0	99,3	47,8	0,9
Yunanistan	13 196.0	8 199.2	93,3	31,6	0,6
AB-15	Toplam	Toplam	Ortalama	Ortalama	Ortalama
	324 130.9	135 726.6	203,5	61,8	4,4
Çek Cumhuriyeti	7 887.0	4 239.0	174,1	20,5	2,7
Estonya	4 523.0	931.0	29,0	34,6	4,5
G,Kıbrıs	925.0	125.2	247,5	136,9	3,6
Letonya	6 456.0	1 833.0	54,5	30,6	3,6
Litvanya	6 530.0	2 689.0	72,1	40,9	6,4
Macaristan	9 303.0	5 783.0	173,3	20,8	2,1
Malta	32.0	9.3	150,5	53,7	3,0
Polonya	31 268.0	16 119.0	93,7	89,1	9,1
Slovakya	4 904.0	1 930.0	128,8	11,3	1,8
Slovenya	2 027.0	468.0	264,9	221,7	5,7
Bulgaristan	11 100.0	5 030.0	65,8	7,2	1,5
Romanya	23 839.0	13 523.0	24,1	12,7	1,9
AB-12	Toplam	Toplam	Ortalama	Ortalama	Ortalama
	108 794.0	52 679.5	123,1	56,6	3,8
AB-27	Toplam	Toplam	Ortalama	Ortalama	Ortalama
	432 924.9	188 406.1	164,9	59,5	4,1
Türkiye	78 356.0	38 911.0	89,5	26,2	0,3

Kaynak:  (www.fao.org) ve (www.tuik.gov.tr)

 

4. TARIMSAL ÜRÜN İHRACATI VE İTHALATI

 

Tablo 3, AB ülkeleri ve Türkiye’nin tarımsal ürünler alanındaki dış ticaret büyüklükleri ile ilgili olarak düzenlenmiştir. Bu açıdan bakıldığında 2009 verilerine göre AB-15’in tarımsal ürün ihracatı 372,9 milyar $, AB-12’un 41,5 milyar $ ve AB-27’in 414,4 milyar $ düzeyindedir. Aynı yıl ülkemizin tarımsal ürün ihracatı ise 10,4 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu değer AB-27 toplam ihracat değerinin yaklaşık % 2,5’ine karşılık gelmektedir. Türkiye  AB-27 ile birlikte değerlendirildiğinde en yüksek tarımsal ürün ihraç eden 11.ülke durumundadır.

 

Tarımsal ürün ihracatının toplam ihracat içindeki % payı açısından bakıldığında ise AB-15 ortalamasının % 9,9, AB-12 ortalamasının % 10,2 ve AB-27 ortalamasının da % 10 düzeyinde olduğu görülür. Türkiye açısından bu değer % 10,2 dir ve AB-15 ile AB-27 ortalamalarının üzerindedir. AB-27 içinde Tarımsal ürün ihracatının toplam ihracat içindeki % payı en yüksek ülke % 20,2 ile G.Kıbrıs iken bu oranın en düşük olduğu ülke ise  % 2,9 ile Finlandiya’dır.

 

Karşılaştırmaya ithalat değerleri açısından bakıldığında ise 2009 yılında AB-15’in tarımsal ürün ithalatı 377,6 milyar $, AB-12’nin 43,6 milyar $ ve AB-27’in 421,8 milyar $ düzeyindedir. Aynı yıl ülkemizin tarımsal ürün ithalatı ise 7,5 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu değer AB-27 toplam ithalat değerinin yaklaşık % 1,7’sine karşılık gelmektedir. Türkiye AB-27 ile birlikte değerlendirildiğinde en yüksek  tarımsal ürün ithal eden 14.ülke durumundadır.

 

Tarımsal ürün ithalatının toplam ithalat içindeki % payında ,AB-15 ortalaması % 9,5, AB-12 ortalaması % 10,2 ve AB-27 ortalaması da % 9,8 düzeyindedir. Türkiye açısından bu değer % 5.3’dür ve AB ortalamalarının altında yer almaktadır. AB-27 içinde Tarımsal ürün ithalatının toplam ithalat içindeki % payı en yüksek ülke % 16,3 ile Letonya iken bu oranın en düşük olduğu ülke ise  % 5 ile Macaristan’dır.

 

AB-27 içinde Almanya, Avusturya, Finlandiya, İngiltere, İsveç, İtalya, Lüksemburg, Portekiz, Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, G.Kıbrıs, Letonya, Malta, Slovenya, Slovakya ve Romanya tarımsal ürünler dış ticaretinde açık vermekte iken Belçika, Danimarka, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, Litvanya, Macaristan, Polonya ve Bulgaristan fazla vermektedir. AB-27 içinde  tarımsal ürünler dış ticaretinde en büyük açığı 28,8 milyar $ ile İngiltere verirken en yüksek fazlayı veren ülke de 29,9 milyar $ ile Hollanda’dır. Tarımsal ürünler dış ticaretinde  AB-15  4,7 milyar $, AB-12  2 milyar $ olmak üzere AB-27 toplam 7,3 milyar $ açık vermektedir. Türkiye için bu değer 2,9 milyar $ fazlayı göstermektedir.

 

Tablo 3 :Tarımsal Ürün İhracatı ve İthalatı (2009)

 

ÜLKELER	Tarımsal Ürün ihracatı (1000 $)	Tarımsal Ürün ihracatı/ Toplam ihracat (%)	Tarımsal Ürün ithalatı (1000 $)	Tarımsal Ürün ithalatı/ Toplam ithalat (%)	Tarımsal ticaret dengesi (ihracat-ithalat)
Almanya	63.567.067	5,6	73.782.105	7,9	-10.215.038
Avusturya	10.647.978	7,7	11.715.129	8,1	-1.067.151
Belçika	36.087.155	9,7	32.343.335	9,1	3.743.820
Danimarka	16.373.276	17,4	9.597.426	11,6	6.775.850
Fransa	57.549.230	11,8	47.986.733	8,5	9.562.497
Finlandiya	1.834.539	2,9	4.529.083	7,4	-2.694.544
Hollanda	74.314.056	14,9	45.070.567	10,1	29.243.489
İngiltere	22.005.353	6,2	50.869.250	10,5	-28.863.897
İrlanda	9.691.146	8,3	7.479.929	11,9	2.211.217
İspanya	32.537.954	14,3	27.219.626	9,2	5.318.328
İsveç	4.559.344	3,4	9.685.160	8,0	-5.125.816
İtalya	33.362.856	8,1	39.392.651	9,4	-6.029.795
Lüksemburg	1.110.147	5,2	2.281.431	9,3	-1.171.284
Portekiz	4.400.835	9,9	7.842.152	10,9	-3.441.317
Yunanistan	4.875.688	23,7	7.881.657	11,6	-3.005.969
AB-15	Toplam	Ortalama	Toplam	Ortalama	Toplam
	372.916.624	9,9	377.676.234	9,5	-4.759.610
Çek Cumhuriyeti	5.271.324	4,6	6.989.464	6,6	-1.718.140
Estonya	806.918	8,9	1.227.729	12,1	-420.811
G,Kıbrıs	254.340	20,2	1.111.076	14,1	-865.736
Letonya	1.213.856	15,7	1.602.525	16,3	-388.669
Litvanya	2.832.009	17,1	2.386.245	13,0	445.764
Macaristan	6.306.811	7,5	3.902.349	5,0	2.404.462
Malta	90.327	4,0	581.441	14,0	-491.114
Polonya	14.881.789	10,8	11.859.456	7,9	3.022.333
Slovakya	2.624.378	4,6	3.981.065	7,1	-1.356.687
Slovenya	1.476.919	5,6	2.609.855	7,8	-1.132.936
Bulgaristan	2.746.036	16,8	2.330.613	9,9	415.423
Romanya	3.050.009	7,5	5.026.167	9,2	-1.976.158
AB-12	Toplam	Ortalama	Toplam	Ortalama	Toplam
	41.554.716	10,2	43.607.985	10,2	-2.053.269
AB-27	Toplam	Ortalama	Toplam	Ortalama	Toplam
	414.471.340	10,0	421.842.219	9,8	-7.370.879
Türkiye	10.468.571	10,2	7.517.865	5,3	2.950.706

Kaynak:  (www.fao.org)

 

5. SONUÇ

 

Türkiye’nin AB’ne üyeliği ile ilgili müzakere sürecinde en sıkıntılı konuların başında gelen Tarım sektörü, çalışmamızda 14 temel  tarımsal gösterge çerçevesinde AB verileri ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Avrupa Birliği ülkeleri AB-15, AB-12 ve AB-27 şeklinde sınıflandırılmış ve yolla AB’ye yeni katılan ülkelerin verileriyle de bir karşılaştırma yapılması mümkün olmuştur. Bu karşılaştırmalara göre;

 

        Ülkemiz 2011 yılı nüfusu AB-27 nüfus değerinin yaklaşık % 14,6’sına karşılık gelmektedir. Ayrıca ülkemiz nüfusu birliğe yeni katılan AB-12 toplam nüfusuna yakın bir değere sahiptir ve 2011 yılında AB-27 içinde en yüksek nüfusa sahip Almanya’nın ardından ikinci sırada yer almaktadır.

 

        Ülkemizin tarımsal karakterli nüfusunun toplam nüfus içindeki payı (% 19,3) , AB-12 (% 6,7)  ve AB-27 (% 5) ülkelerinin de üstünde yer almaktadır.

 

        Türkiye’nin ekonomik olarak aktif tarımsal nüfus değeri (7.9 milyon) AB-27’in (10.3 milyon)  %76.8’ine karşılık gelmektedir.. Diğer bir ifade ile ülkemizde tarımsal alanda iş arayan ve çalışan ekonomik olarak aktif nüfus değeri tüm AB ülkelerinin değerinin yaklaşık ¾’ü düzeyindedir. Bu durum, ülkemiz açısından olumsuz bir görünüme işaret etmektedir.

 

        Tarımsal Katma Değerin  toplam GSYİH içindeki % payı gösterge olarak alındığında, AB-15 ortalamasının % 1,5, AB-12 ortalamasının % 3,5, AB-27 ortalamasının % 2,4 ve Türkiye ortalamasının ise % 9.6 olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.

 

        2009 yılında Türkiye’nin toplam tarımsal alanının 38 911 000 hektar olduğu dikkate alınırsa, ülkemizin toplam tarımsal alanının AB-27 değerinin yaklaşık % 20,6’sına karşılık geldiği görülebilir. Ayrıca ülkemizin toplam tarımsal alanının AB-12 ülkelerinin toplam tarımsal alanına yakın bir değeri olduğu ve AB-27 ülkeleri dikkate alındığında en yüksek toplam tarımsal alana sahip bulunduğu ortaya çıkmaktadır.

 

        Tarımsal alandan elde edilen üretimi (verimi) arttıran en önemli faktör olan gübre kullanımında Türkiye AB’nin oldukça gerisindedir. AB-15 de hektar başına kullanılan gübre Türkiye ortalamasının 2,2 katı, AB-12 da 1,3 katı ve AB-27 de ise 1,8 katıdır.

 

        Türkiye tarımda makineleşme açısından oldukça mesafe almasına rağmen  AB’nin  gerisindedir. AB-15 de 1000 hektar başına kullanılan traktör, Türkiye ortalamasının 2,3 katı, AB-12 da 2,1 katı ve AB-27 de ise 2,2 katı düzeyindedir. Yine AB-27 de 1000 hektar başına kullanılan kombine biçer-döver ülkemiz ortalamasının 13,6 katıdır.

        Karşılaştırma tarımsal ürünlerin dış ticareti açısından yapıldığında Türkiye’nin tarımsal ürün ihracatı, AB-27 toplam ihracat değerinin yaklaşık % 2,5’i düzeyindedir. Türkiye AB-27 ülkeleri ile  değerlendirildiğinde en çok tarımsal ürün ihraç eden 11.ülke durumundadır. Aynı değerlendirmeyi ithalat açısından yaptığımızda ise, Türkiye’nin tarımsal ürün ithalatının, AB-27 toplam ithalat değerinin yaklaşık % 1,7’sine karşılık geldiği ve AB-27 içinde en çok  tarımsal ürün ithal eden 14.ülke durumunda olduğu görülmektedir.

 

        Tarımsal ürün ihracatı ve ithalatı ile ilgili olarak AB-27 açık verirken, ülkemizin tarımsal ürünler  dış ticaretinde fazla verdiği görülmektedir.

 

Bu temel saptamalar dikkate alındığında Tarımsal alanda Türkiye açısından en önemli sorun tarımsal nüfus ve ekonomik olarak aktif tarımsal nüfus değerlerinin azaltılması zorunluluğu ile ilgilidir. Tarımsal nüfus ve  ekonomik olarak aktif tarımsal nüfus değerlerinin AB-27 düzeylerine çekilmesi kısa sürede gerçekleşmesi çok zor bir durum olarak görünmektedir. Ancak bu zor konuda ülkemizde  gerçekçi hedefler konmalı ve tüm reform çabalarında bu hedefler temel parametre olarak dikkate alınmalıdır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan ve kamuoyuna açıklanan “2023 Tarım Vizyonu” tarım sektöründe hedeflerin belirlenmesi açısından önemli bir gelişmedir.

 

Nüfusun kırsal-kentsel dağılımında büyük bir değişimi gerektiren bu süreçte kırsal kesimden kentsel kesime sağlıklı bir nüfus transferi gerçekleştirebilmek için kentsel alanlardaki istihdam olanakları büyük önem taşır. Bu noktada ekonomide  istihdam yaratacak bir büyüme sürecini garanti altına alacak tüm makro ve mikro politikaların dikkatli bir şekilde tasarlanması gerekecektir.

 

AB’nin bu alana yönelik destekleri ve yönlendirme programları da yakından izlenmeli AB’nin en eski ve kapsamlı ortak politikası olan Ortak Tarım Politikasının ülkemiz tarım sektörü açısından ne anlama geldiği tarım sektörü üreticilerine açıkça anlatılmalıdır.

 

Tarımda destek sisteminin verimi, ürün kalitesi, bölgesel özellikleri ve  arazi toplulaşmasını teşvik eden bir temelde Dünya Ticaret Örgütü kurallarına göre yenilenmesi için her türlü önlem alınmalıdır. 2011 yılı itibarıyla Tarımsal desteklerin kalite, sağlık, verimlilik ve kırsal kalkınma esas alınarak yeniden düzenlenmesi ve özellikle Toprak Koruma ve Arazi Kanunu çerçevesinde  “Bölünemez  Parsel Büyüklüğü”  uygulaması tarım sektöründe arazilerin daha küçük parçalara bölünmesinin önlenmesi, toplulaştırma sürecinin başlaması ve verim artışı açısından önemli bir adımdır (http://www.tarım.gov.tr). Türk tarım sektörü çalışmada ortaya konulan yapısıyla bazı olumsuz göstergelere rağmen  AB ile tarımsal anlamda bir entegrasyondan çok uzak  görünmemektedir.