önceki

yazdır

 Doç.Dr. Fehmi KARASİOĞLU

 Öğr.Gör. İbrahim Emre GÖKTÜRK

MUHASEBE  MESLEK MENSUPLARININ   MÜKELLEFLERE HİZMET SUNUM KRİTERLERİ : KONYA İLİ ÖĞRNEĞİ

Öz

Günümüzde meslek elemanlarının uluslar arası standartlara uygun bir çerçevede hizmet vermelerine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Ülkemizde uygulanan muhasebe standartlarının  uluslar arası standartlara uygun hale getirilmesi vergisel, yönetsel ve finansal açıdan verilen hizmetlerin yeterliliği ile doğru orantılıdır.

Bu çalışmada  Serbest muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin mükelleflerine sağladıkları hizmetler ve bu hizmetlerin  vergisel, finansal ve yönetsel açıdan boyutları  ölçülmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bilgi Sunucuları (SM, SMMM, ), vergi,finans, yönetim, muhasebe mesleği, mükellef

SERVICE CRITERIA OF  THE  ACCOUNTANTS  TO THEIR COSTOMERS : AN EXAMPLE OF KONYA

Abstract

This study is about the service provided by the independent accountants and financial consultants to their customers and measuring the sizes of these services in terms of taxes, finance and management.

Today, works have been going on towards servicing of professionals within a framework in accordance with international standards. Making appropriate for international standards of accountancy standards applied in our country    is directly proportional to the adequacy of the services provided in terms of tax, finance, and   management. 

Key Words: Accountancy, tax, finance, administration, the profession of an accountant, tax-payer

1. GİRİŞ

Türkiye’de 1989 yılına kadar muhasebe meslek mensuplarının yetki çerçevesini belirleyen yasal bir mevzuat bulunmaktaydı. 13 haziran 1989 gün ve 20194 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile bu boşluk giderilmiştir.

Serbest Muhasebecilik Mesleğinin konusu, gerçek veya tüzel kişilerin muhasebe defterlerini tutmak mali tabloları ile vergi beyannamelerini düzenlemek olarak belirtilmiştir.

Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin faaliyet konuları ise  yine bu kanunla Serbest Muhasebecilerin yaptıkları tüm işlerle birlikte;  işletmelerin muhasebe sistemlerini oluşturmak, geliştirmek, ilgili alanlarda danışmanlık yapmak belgeye dayalı inceleme ve denetim yapmak olarak belirlenmiştir. (Güçlü ve diğerleri, 2002,s17 )

Makalede,  muhasebe meslek mensuplarının mükelleflerine sundukları hizmetleri; yönetsel, finansal ve vergisel olarak üç ana başlık altında incelenecektir. Muhasebe mesleğinin özüne bağlı şekilde istenilen hizmet akdini yerine getirebilmesi yukarıda belirttiğimiz üç alanın eşit ve koordineli  kullanılması ile  mümkün olabilecektir.

Günümüzde  muhasebe etiği açısından bakıldığında,  geçmişten gelen ve hala belirgin olarak devam eden en önemli sorun muhasebenin vergi yönlü  mü yoksa bilgi yönlü mü kullanılması gerekliliğidir. (Karasioğlu, Duman,s.2 ) Türkiye’ de işletmeleri vergi ağırlıklı muhasebe kullanımına iten sebeplerin başlıcaları ; geçmişten gelen ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklar, sıkı para ve maliye politikaları ve bunlara  bağlı olarak siyasi otoritenin vergi yüklerini artırıcı sürekli değişken politikalarıdır.   

Muhasebe, işletmenin amacı doğrultusunda yapmış olduğu faaliyetlerin, işletmenin mal varlığında meydana getirdiği değişiklikleri kanıtlayıcı belgelere dayanarak analiz eden, kaydeden ve belirli dönemlerde mali tablolar aracılığı ile muhasebede bilgi edinmek isteyen taraflara bilgi sunan bir sistemdir. (Kotar, Ildır,1995,s.6) Bu tanım doğrultusunda işletmelerde muhasebeden sağlanan  vergi içerikli bilgi yanında yönetsel ve finansal  bilgilerinde kullanılması ile  kayıt, değerleme ve analiz yaparak işletme faaliyetlerini ve hedeflerini  gerçekleştirebilecek modern bir muhasebe sisteminin kurulması öncelikli olmalıdır. Kabul etmek gerekir ki  21. yy’ da    artan  rekabet ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak ürün ve hizmetlerin ömürlerinin  kısaldığı bir dönemde geleneksel muhasebenin işletmenin ihtiyacı olan bilgileri tam ve eksiksiz olarak sağladığı ve sorumluluklarını yerine getirebildiğini söyleyemeyiz. (Karasioğlu, Duman,s.2 )

Gelişmiş bir muhasebe sistemi sadece devletin zorunlu tutmuş olduğu gereklilikler açısından vergisel değil aynı zamanda  işletmenin sürekliliği, gelecek planlaması ve amaçlara ulaşmada yönetsel ve finansal açıdan da kullanılması ile mümkün olacaktır.

2. MUHASEBE  MESLEK ELEMANLARININ İŞLETME YÖNETİMİ AÇISINDAN HİZMETLERİ

Muhasebe meslek elemanı, işletmelerin kuruluş aşamasından tasfiyesine kadar sayısal verileri analiz etmek suretiyle işletmenin hedeflerinin belirlenmesine, faaliyetlerinin geliştirilmesine ve büyümesine katkıda bulunacaktır.

Yöneticiler alacakları kararlar ya da eylemleri için, olgunlaşmış kesin faaliyet bilgilerinden çok, henüz kesinleşmemiş ya da hassasiyeti düşük ancak gereksinme duyulduğunda hızla sağlanacak bilgilere daha önem verirler.(Altuğ, 1999, s.8) Bu nedenle, muhasebe meslek elemanından istenen, yönetimin kararlarına yardımcı olacak gelecekle ilgili bilgileri önceki verilerden faydalanarak ortaya çıkarması yönündedir.

Yönetim bir süreçtir. Başka bir ifade ile birbirleri ile bağlantılı bir dizi çalışmayı içeren bir etkinlik olarak karşımıza çıkar. (Büyükmirza 1995, s.3) Bu süreç içinde muhasebe meslek elemanının görevlerini;  sayısal bilgilerin analizi ile ortaya çıkacak sonuçları değerlendirme yanında geçmiş tecrübe ve bilgi birikimini kullanmak suretiyle, şirketin insan kaynakları politikalarını belirlemek, yeni yatırım aşamasında destek sunmak, işletmelerin mevcut ve planlanan faaliyetlerini incelemek, vergi sonrası getirilerin artırılmasına yönelik verilecek kararlara destek, işletme sermaye ihtiyacı ve karlılık politikalarına finansal destek ile birlikte yönetsel açıdan da öngörülerde bulunmak, geleceğe dönük büyüme hedeflerini belirlemek, şirket birleşmeleri konusunda vereceği destekler gibi  yönetsel açıdan alınacak daha bir çok karar da fayda sağlamak olarak sayabiliriz.

3. MUHASEBE MESLEK ELEMANLARININ FİNANSAL AÇIDAN VERDİKLERİ HİZMETLER

Son yıllarda sektörel açıdan giderek artan bir önem kazanmaya başlayan işletme yönetimi disiplinlerinden birisi de işletme finansıdır. Özellikle sermaye yoğunluğunun zayıf kaldığı ülkemizde, işletmelerin geleceğe dönük önemli kararlarını finansal açıdan verdikleri gözlemlenmektedir. K.O.B.İ.’ lerin yoğun şekilde kapalı aile şirketlerinden oluştuğu ülkemizde finansal kararların bu konuda sadece geçmiş tecrübeleri ile hareket eden işletme sahipleri tarafından veriliyor olması, işletmelerin geleceğini tehdit edecek yanlış kararlar sonucunda darboğazda kalmalarına neden olmaktadır.

İşletmelerin yetkili ve uzman kişilere  sorumlulukları aktarmaları veya bu kişilere danışmak suretiyle karar vermeleri işletmelerin yatırım ve finanslama kararlarının doğru olarak verilmesini ve sermaye yapılarının güçlenmesini sağlayacaktır. Bu açıdan işletmelerin, muhasebecilerin bilgi birikimlerinden faydalanmaları yerinde olacaktır. Muhasebe meslek elemanı,  yönetimin önemli bir parçasıdır. Muhasebe meslek elemanlarından beklenen finansal durumlarla ilgili bilgileri hazırlamasıdır. Ayrıca mali kayıtları tutmak ve işletmenin belirli bir tarihteki mali durumunu konu edinen finansal tablolar hazırlamak, bunlara ek olarak  bu mali verileri çeşitli biçimlerde bir araya getirerek yöneticiye rehber olabilecek türde raporları hazırlamak da sayabileceğimiz diğer görevleri arasındadır. 

Muhasebe, finansal anlamda işletme ile birlikte işletme  haricindeki  çıkar gruplarına da bilgi sunmaktadır. Bu yönüyle finansal açıdan muhasebe dışa dönük (external accounting) bir muhasebe türü olarak da adlandırılabilir.(Yükçü 1999 s.3)  Kredi kurumları , mevcut ve potansiyel ortaklar, işletme çalışanları ile kamuoyu, işletme ile ilgili alacakları kararlarda da sağlanacak bilgilerden faydalanacaklardır.( Hacırüstemoğlu , Şakrak ,2002, s.2)  Bu bakımdan finansal boyutta  muhasebe meslek elemanının sağlayacağı hizmetler toplumsal bir yararda sağlamaktadır.

4. MUHASEBE MESLEK ELEMANLARININ VERGİSEL AÇIDAN VERDİKLERİ HİZMETLER

Muhasebe meslek elemanlarının vergisel açıdan vermiş olduğu hizmetleri; çeşitli vergi alanlarında vergi danışmanlığı yapma, vergiye konu olan matrahın denetlenmesi  , vergi anlaşmazlıklarını çözmek, mükelleflerinin vergi yükünü azaltmaya yönelik kanun çerçevesinde çalışmalarda bulunmak  ve görevi olmamasına rağmen vergi ödemelerini gerçekleştirme olarak sayılabiliriz.  

Vergi devletin en önemli gelirlerinden biridir. Devletin işletme gelirleri üzerinden vergi alması ve gelir üzerinden alınan vergilerin önem kazanması nedeni ile vergi matrahının doğru olarak hesaplanması ve vergi denetiminin yapılabilmesi gerekmektedir. ( Cemalcılar, Önce, 1999,  s.12)  Alınacak bu verginin doğru olarak ortaya konulması ancak doğru bilgi ve bu bilgilere dayanılarak hazırlanmış finansal tablolarla ve vergi beyannamesi gibi bazı ek raporlarla mümkün olacaktır. Muhasebe meslek elemanı verginin gerçek olarak ortaya çıkarılmasında devlet ile mükellefi arasındaki köprüyü sağlayan en önemli elemandır.

Ülkemiz vergi sisteminin artan oranlı olması ile birlikte özellikle bilanço esasına göre defter tutan işletmelerin hem kurumlar vergisine hem de elde ettikleri kâr payları üzerinden gelir vergisine tabi olmaları, siyasi otoritenin vergi politikalarındaki sürekli değişkenliği, sıkı para ve maliye politikaları ( Karasioğlu, Duman,s.2 ) mükelleflerin,  muhasebe meslek elemanlarından vergisel açıdan daha ağırlıklı  olarak hizmet beklentilerini artırmaktadır.

Mükelleflerin  muhasebe meslek elemanlarından talep ettikleri hizmetin bu yönlü olarak organize edilmesi ise  muhasebenin yönetim aracı olarak yöneticiler tarafından kullanılmasını zorlaştırmaktadır. . (Kota , Ildır , 1995, s.6)

5. UYGULAMANIN KAPSAM VE YÖNETİMİ

Araştırma Konya ilinde gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın ana kütlesini Konya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’ na kayıtlı 798 Serbest Muhasebeci ve 881 Serbest Muhasebeci Mali Muşavir olmak üzere 1679 kişi oluşturmaktadır. Bu ana kütleyi temsil edecek örneklem büyüklüğü %95 güven aralığında ± 10 hata payı ile aşağıdaki formül kullanılmak suretiyle bulunmuştur. (Baş, 2006, s.47)

n= Nt²pq/d²(N-1)+t²pq  

Formülde ; N ana kütledeki Muhasebe meslek elemanı sayısını, t istenen anlamlılık düzeyinde (0,05) t tablosuna göre bulunan teorik değeri (1,96), p gerçekleşme olasılığı, q gerçekleşmeme olasılığı, d araştırmada kabul edilen hata payını (± 10 ), n ise gerekli örnek hacmini ifade etmektedir. 

Formülde veriler yerine konulduğunda ;

n= (1679) (1,96)² (0,50 x 0,50) / ( 0,10) ² (1679 – 1) + (1,96)² (0,50 x 0,50) =91

Bulunan sonuç anketin en az 91 örneklem üzerinde uygulanması gerektiğini ifade etmektedir. Bu doğrultuda uygulama,  Konya bölgesinden tesadüfi olarak seçilmiş, 80 i Konya merkez, 30 u Konya ilçelerinden olmak üzere toplam 110 Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muşavirler üzerinde uygulanmıştır.

6. UYGULAMANIN AMACI

Anket uygulamasında, Konya da  bulunan  Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muşavirlerin  mükelleflerine sağladığı hizmetler değerlendirilmiştir. Bu hizmetler vergisel, yönetsel ve finansal olmak üzere 3 bölümde incelenmiştir. Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin hizmet kalitelerini etkileyen sebepler, vergisel, yönetsel ve finansal açıdan vermiş oldukları hizmetler ve bu hizmetlerin verilememesi durumundaki sorunlar ölçümlenmeye çalışılmıştır. 

7. ARAŞTIRMA BULGU VE ANALİZLERİ

Tablo 1: Görev Durumu

Yaptığımız ankete cevap veren S.M.M.M sayısı 67 S.M. sayısı 43’dür.

 Tablo 2: Eğitim Durumları

                     Tablo 3: Meslek ve eğitim karşılaştırması

Anketimize katılan meslek mensuplarından  Mali Müşavirlerin %95,5’i lisans mezunu %4.5 i lisansüstü mezunudur. Serbest Muhasebecilerin ise %37.2’si lise , %30,2 si lisans, %23,3 ü ön lisans %4,7 si ortaokul ve %4.7 si lisan üstü mezunudur. Korelasyon testi sonucunda %99 güven aralığında eğitim seviyesi ile meslek arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. yani  serbest muhasebeci mali müşavirlerin eğitim seviyesi serbest muhasebecilere göre daha yüksektir.

Tablo 4: Ankete katılanların yaş dağılımı

Tablo 5: Ankete katılanların medeni durumu

Tablo 6: Ankete katılanların çalışma durumları

                     Tablo 7: Çalıştırılan eleman sayısı

Ankete katılan bağımsız çalışanların büyük bir bölümünün yanlarında çalıştırdıkları eleman sayısına bakıldığında %75.3’ ü  1ila 3 civarında eleman çalıştırmaktadırlar.

Tablo 8: Ankete katılanların yıl olarak mesleki tecrübeleri

Ankete katılan meslek mensuplarının   %15.5’i 1 ile 5 yıl arasında , %18,2’si 6 ile 10 yıl arasında , %17,3’ü 11 ile 15 yıl arasında , %22,7 si 16 ile 20 yıl arasında,  %15,5’i 21 ile 25 yıl arasında ve %10,9’u ise 26  ve daha üzeri yıldır bu mesleği yapmaktadırlar. Ki kare testine göre muhasebe meslek mensuplarının mesleki geçmişleri belirlenen gruplara göre eşit dağılmış ve istatistiksel olara anlamlı bir fark bulunmamaktadır.  

Tablo 9: Ankete katılanların basit usul ve işletme hesabına göre tutmuş

               oldukları defter sayıları

Ankete katılanların %19,1’i 0 ile 10 arası, %21,8’i 11 ile 25 arası, %20,9’u 26 ile 50 arası, %30’u 50 ile 100 arası %8,2’si ise 100 ve daha üstü basit usül ve işletme hesabına göre deftere sahip olduklarını belirtmişlerdir.

Tablo 10: Ankete katılanların bilanço usulüne göre tutmuş oldukları       

      defter sayıları

Tablo 11: Mesleğin en önemli sorunu

Bunun yanında meslek mensupları ile ilgili bir diğer sorun da 213 sayılı vergi usul Kanunu’ nun mükerrer 227. maddesinde belirtilen müteselsil sorumluluk konusudur. Bilindiği gibi bu maddeye göre meslek mensupları imzaladıkları beyannamelerde  veya düzenledikleri tasdik raporlarında yer alan bilgilerin defter kayıtlarına ve bu kayıtların dayanağını teşkil eden belgelere uygun olmamasından dolayı ortaya çıkan vergi ziyanına bağlı olarak salınacak vergi, ceza, gecikme faizlerinden dolayı mükellefleri ile birlikte müteselsil sorumlu tutulmaktadır (Boyalı C.1999 s.63). Ankete katılan meslek mensuplarından %3,6 sı bunu öncelikli sorun olarak görmektedir.

Tablo 12: Alacakların tahsil edilme durumu

Tablo 13: Tahsilat sıkıntısının hizmet kalitesine etkisi

Tablo 11 de görüldüğü gibi Ankete katılan meslek mensuplarından %16.4 ü mesleklerinin en önemli sorunu olarak sıkça değişen mevzuatı göstermişti. Buna bağlı olarak sıkça değişen mevzuatın hizmet kalitelerine etkileri araştırıldığında tablo 14 deki sonuçlara ulaşılmıştır.

Tablo 14: Sıkça değişen mevzuatların hizmet kalitelerine etkisi

Genel manada meslek mensuplarının mükelleflerine vermiş oldukları hizmet kalitelerinin yeterliliği ölçüldüğünde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

Tablo 15: Hizmet kalitesi

Hizmet kalitesinin yetersiz olduğunu ifade eden meslek mensuplarına  , hizmet kalitelerindeki yetersizliğin sebepleri sorulmuş ve alınan cevaplar tablo 16 da verilmiştir

Tablo 16: Hizmet kalitesinin yetersizliğinin sebepleri

* Birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Ankete katılan meslek mensupları hizmet kalitelerindeki yetersizliğin sebebi olarak,  %67,6  oranında  toplumsal açıdan muhasebe mesleğine verilen önemin düşüklüğü’nü, %67,6 oranında  Kayıt dışı ekonominin getirdiği sorunları,  %48,6 sı mükelleflerin eğitim durumunu,    %35 i mükelleflerin gelişime kapalı olmasını , %10.8 i yasaların yetersizliğini, %32,4 ü ise ekonomik koşulları göstermektedir.

Hizmet kalitesinin artırılması ortaya konulan  sorunların azalmasına , muhasebe mesleğinin bilimsel açıdan kullanılmasına ve buna bağlı olarak da mesleğin değer ve itibarının artmasına sebep olacaktır. Ama  ortaya çıkan bir takım sorunlar hizmet kalitesini etkilemektedir. Meslek mensuplarının hizmet kalitesinin yükselmesini engelleyen etkenlerin neler olduğu ile ilgili cevapları tablo 17 de verilmiştir.

Tablo 17: Hizmet kalitesinin artırılması önündeki engeller

 (*) birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Deneklerin vermiş oldukları cevaplara göre  meslek mensuplarından % 18,9 u müşterilerinin yanlış uygulama ve davranışına göz yummak , %50,9 u mesleki saygının azalması, %79,2 si haksız rekabet., % 42,5 i meslek mensupları arasındaki kalitenin düşmesi, %34,9 u vergi alacağının muhasebe alacağı gibi nitelendirilmesi ve bunun sonucunda vergi kaçırma ve sosyal sorumluluk ilkesine aykırı davranışların artışını , % 55,7 si müşteriler tarafından ekonomik istikrarsızlık ve işlerin kötüye gitmesi bahanesi ile daha az ücrete iş yaptırma isteğini hizmet kalitesinin artırılmasının önündeki engeller olduğunu ifade etmektedirler.

Meslek mensuplarından %79.2 si  mesleklerinin en önemli sorunlarından biri olan haksız rekabetin aynı zamanda hizmet kalitelerinin artmasının önündeki en büyük engel olduğunu da ifade etmektedirler. 

Tablo 18 : Meslek açısından en önemli prensip

ve bilgi

Günümüzde daha önceden belirtilen sorunlardan dolayı mesleki saygı açısından yozlaşmaya başlayan mesleğin muhasebe meslek elemanları açısından en önemli prensibi sorulduğunda alınan cevaplara göre  %46,4 ü dürüstlük ve %33,6 sı mesleki yeterlilik ve bilgi olması gerektiğini ifade etmektedir. Bunların yanında  %9,1 i tarafsızlığı, %7,3 ü gizliliği ve %3,6sı ise davranış biçimini diğer önemli prensipler olarak göstermektedirler.

Bilgi işlem sistemlerinden  yararlanmak hizmet kalitesinin yükseltilmesindeki önemli araçlardan  biridir. Deneklere elektronik alt yapılarının bu açıdan yeterli olup olmadığına yönelik sorduğumuz soruya verilen cevaplar tablo 19’ da verilmiştir.

Tablo 19: Elektronik alt yapı yeterliliği

Tablo 20: Yönetsel açıdan hizmet verme

Tablo 21: Yönetsel açıdan verilen hizmetler

* Birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Yönetsel açıdan hizmet veren deneklerin vermiş oldukları cevaplara göre, meslek mensuplarının mükelleflerine yönetsel açıdan verdikleri hizmetlerin başında %55 ile mükelleflerin karar alma süreçlerine dahil olmaları görülmektedir. %43,6 sı mevcut yapısıyla işletmenin büyüme durumunu değerlendirilmesine , %41i işletmelerin karlılık politikalarını belirlenmesine , %38,5 i yeni yatırım yapılması durumunda fizibilite çalışmalarına, .%37,2 si müşterilerinin mevcut ve planlanan faaliyetlerinin incelenmesine  , %30,8 i İşletme amaçları ve planlamaya ,  %26,9 u  İşletmelerin vergi sonrası getirilerinin artırılmasına, %26,9 u İşletme sermayesi ihtiyacı karşılama ya ve %17,9 u  Şirket Birleşmeleri  konularında hizmet vermektedir.

Tablo 22: Finansal açıdan hizmet verme

Tablo 23: Finansal açıdan verilen hizmetler

* Birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Meslek mensuplarının mükelleflerine finansal  açıdan verdikleri hizmetlerin başında %43,9 ile Finansal tabloları oluşturma ve düzenleme ve finansal planlara yardımcı olma  gelmektedir.    En az destek ise %10,6 Fon kaynakları bulma ve fon yönetimi gelmektedir.

Ankete katılan meslek mensuplarının yönetimsel açıdan % 29’u yönetimsel , %40’ı ise finansal açıdan mükelleflerine hizmet sunmamaktadırlar. Bunun nedenleri tablo 24 de verilmiştir.

Tablo 24: Finansal ve Yönetsel açıdan hizmet verememe nedenleri

* Birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Meslek mensupları finansal ve yönetsel açıdan hizmet verememe nedenlerini %51,2 si mükelleflerinin bu konuda bilgi sahibi olmaması ve isteksizliğinden , %14,6 sı mükelleflerinin bu konularda yeterli olduğundan ,  %31,7 si  mükelleflerin dışarıya kapalı olmalarından, %43,9 u kendilerinden bilgi saklamaları ve eksik bilgi vermelerinden , 14,6 sı bu konuların kendi görev alanlarının dışında görmesinden , %31,7 si mükelleflerinin dışarıya kapalı olmalarından  %12,2 si ise işlerinin yoğunluğundan vakit bulamadığını belirtmektedir.

Tablo 25: Vergisel açıdan verilen hizmet

Tablo 26: Vergi açısından sağlanan hizmetler

* Birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

  Vergi açısından hizmet veren meslek mensuplarının %88,9 u vergi danışmanlığı yapmakta, %65,4 ü vergi ödemelerini gerçekleştirmekte, %73,8 i vergiye konu olan matrahın belirlenmesine yardımcı olmakta, %51,4 ü vergi anlaşmazlıklarını çözmede yardımcı olmakta ve %15,9 u vergi yükünü azaltma konusunda hizmet vermektedir.

Ankete katılan meslek mensupları vergi açısından en yoğun olarak vergi danışmanlığı hizmeti vermektedirler. Ankete katılan meslek mensuplarının vergi açısından sağladıkları destekler  tablo 27 de verilmiştir.      

Tablo 27: Vergi danışmanlığı yapılan konular

* Birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Ankete katılan 100 meslek mensubunun vergi danışmanlığı yaptığı görülmektedir. Meslek mensuplarının    %88 si kurumlar vergisi, %11 i serbest bölge mevzuatı, %12si banka ve sigorta muameleleri vergisi, %3 ü uluslar arası vergi anlaşmaları, %94 ü  katma değer vergisi,%97 si gelir vergisi, %87 si SSK ve Bağ Kur,  %24 ü dış ticaret ve kambiyo konusunda ve  %31 i ise diğer vergi konularında danışmanlık yapmaktadırlar.

Meslek mensupları mükellefleri ile ilgili Maliye bakanlığı , S.S.K, Bağ-Kur ve İş-Kur tarafından verilen vergi ceza ve faizlerden müteselsil olarak sorumlu tutulmaktadır. Bu durum  mükellefler tarafından , bilgi saklama, yanlış yönetim, geç bilgi aktarımı gibi sebeplerden dolayı müteselsil sorumlu olmaları meslek mensuplarının da ceza almalarına sebebiyet vermektedir. bu açıdan meslek mensupları çoğu zaman bu kurumlarla ilgili konularda hizmet kalitelerini azaltmakta veya çekimser kalabilmektedir. Tablo 28 de bu konudaki verilen cevaplar görülmektedir.

Tablo 28: Kamu kurumlarının verdikleri cezaların hizmet kalitesine etkisi

Aynı zamanda Devlet İstatistik Enstitüsü, Ticaret Odaları, Sanayi Ticaret Müdürlüğü v.b. kurumların meslek mensupları için angarya olarak nitelendirilen bilgi , belge ve istekleri de bir diğer sorun olarak ortaya konulmaktadır. Bu konuda meslek mensupları için angarya olarak görülen bu konuların hizmet kalitelerine etkisi ve  zamanlarının ne kadarını aldığına dair vermiş oldukları cevaplar tablo 29 da verilmiştir.

Tablo 29:  Angarya işlerin mesleğe etkisi

Mesleğin en önemli sorunlarından biri de yoğun çalışma temposudur. Meslek mensupları özellikle yılın belirli dönemlerinde vergisel açıdan devlet tarafından istenen  prosedürleri yerine getirmek için yoğun bir şekilde çalışmak zorundadırlar. Muhasebe meslek mensuplarının yoğun çalışma temposu ile hizmet kaliteleri arasındaki ilişki tablo 30 da verilmiştir.

Tablo 30: Yoğun çalışma temposunun hizmete etkisi

Uzun yıllardır değişik platformlarda dile getirilen ancak bir sonuç elde edilemeyen “mali tatil”, bu yıl 5604 sayılı Mali Tatil İhdas Edilmesi Hakkında Kanun ile yasalaşmıştır. Meslek mensupları bu kanun ile mali tatil hakkına kavuşmuşlardır.  “Kanunun 1/1. maddesine göre “Her yıl temmuz ayının birinden yirmisine kadar (yirmisi dahil) malî tatil uygulanır.“ Cümleye göre mali tatil 20 gündür.” (Doğrusöz, 2007, s.1)  Yasalaşan mali tatil, yoğun çalışma temposu ile hizmet kalitesinin azaldığını ifade eden muhasebe meslek mensupları için yoğun iş stresinden uzaklaşmaları için önemli bir fırsat olarak görülmektedir.

Son yıllarda kamuda internet kullanımının artırılması işlemlerin daha hızlı olarak gerçekleştirilmesini sağlamıştır. Yıllarca vergi dairelerinde, saatlerce sıra bekleyen meslek mensupları şimdi beyannameleri internet üzerinden göndermek suretiyle zamandan tasarruf etmektedirler. Bu durum aynı zamanda meslek mensuplarının hizmet kalitelerini artırıcı yönde etki sağlamaktadır.

Tablo 31 : İnternetin verilen hizmete etkisi

Avrupa Birliğine  uyum sürecinde , Avrupa Birliği Komitesi, Avrupa Birliği’ne giriş uyum sürecinde meslek mensuplarının gelişmelerini takip etmek, uluslararası ortamlarda  rekabet edebilmeleri için her türlü dış kaynaklı uygulama hakkında muhasebe meslek elemanlarının  bilgisini güncel tutmak ve ayrıca Türkiye’deki uygulamalarla diğer ülkelerdeki uygulamaları kıyaslayarak Türk Muhasebe Sistemi’nin gelişmesine katkıda bulunmak amaçlı çalışmalar sürdürmektedir. Bu çalışmaların muhasebe meslek elemanlarının hizmetlerine etkisine yönelik vermiş oldukları cevaplar  tablo 35 de görülmektedir.

Tablo 32 : A.B. uyum yasaların hizmete etkisi

Tablo 33 : Meslek odalarından meslek mensuplarının istedikleri eğitim

       Konuları

 (*) birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir.

Meslek üyelerinin yeterliliklerinin geliştirilmesi için sürekli eğitim TURMOB’un öncelikleri arasındadır. Bu doğrultuda meslek elemanlarına verilecek eğitimler mesleğin uzmanlaşma ve gelişimine katkıda bulunacaktır. Meslek mensupları hizmet kalitelerini artırıcı yönde, meslek odalarından  öncelikli olarak vergi mevzuatları konusunda eğitim beklemektedirler. Vergi mevzuatları konusunda eğitim isteyenlerin oranı %79,1, finans konusunda %34,5, yönetsel açıdan %21 ve dış ticaret açısından eğitim bekleyenlerin oranı ise %24,5 dir.

Konya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası  eğitimler açısından son dönemlerde büyük atılımlar içine girmiştir. A.B. hibe projesi çerçevesinde meslek mensuplarına yönelik eğitimlere başlanmış ve çeşitli konularda eğitimlerin sıklaştırılması için de hali hazırda çalışmalarına devam etmektedir.

8. SONUÇ

Ekonomik açıdan yıllarca büyük çalkantılar içinde kalan ülkemizde muhasebe mesleği hakkettiği yeri bulamamıştır. Gelir dağılımındaki adaletsizlik, kayıt dışı işlemlerin yoğunluğu muhasebe mesleğine gönül vermiş bireylerin hizmet kalitelerini de etkilemiştir. Muhasebenin belirlemiş olduğumuz kriterler içinde sadece vergisel olarak  mükellefler tarafından değer görmesi ve  mükelleflerin finansal ve yönetsel kriterler açısından bilgi kullanma isteklerini  ikinci plana itmeleri, muhasebe mesleğini ifa edenlerin  finansal ve yönetsel konularda yoksun kalmalarını ve bilgi paylaşımının engellenmesini doğurmuştur.  

Muhasebeye gönül veren meslek mensupları, ekonomik açıdan sıkıntılarına ve toplumsal açıdan mesleğe gereken değerin  verilmemesine rağmen, mesleki ahlak ve disiplin içinde hizmet vermeye çalışmaktadırlar.

Mesleğin hizmet kalitesinin yükselmesi için eğitim şarttır.  Ankete göre Meslek mensuplarının %67,3 ü lisans mezunudur. Bu durum meslek mensuplarının eğitim açısından üzerlerine düşen görevi yerine getirmeye çalıştıklarının bir göstergesidir.

Meslek mensuplarına göre mesleğin en önemli sorunu %41,8 ile haksız rekabet ve %38,2 ile  tahsilat sorunudur. Haksız rekabet piyasa da belirlenen ücretlerden daha düşük rakamlara iş yapılmasının bir sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Fiyat standartlarına uyulması yönündeki getirilebilecek hukuki dayatmalarla bu sorunun halledilebilmesi mümkündür. Tahsilat sorunu ise meslek mensuplarının  en önemli sorunlarından biri  olup  hizmet kalitesini  düşüren bir etken olarak görülmektedir. Ankete göre meslek mensuplarının %5 i hizmetlerinin karşılığını aylık olarak alabildiğini ifade ederken %38,2 si aylık ücretlerinin %25 ini, %28,2 si yarısını, %17 si ise aylık olarak tahsil edemediklerini ifade etmektedirler.  Bu durum hizmet kalitesinin düşmesine neden olmaktadır. Hizmetlerin karşılığını alamayan  meslek mensuplarından %61,8 i bu doğrultuda  hizmet kalitelerinin düştüğünü ifade etmektedir.

Kayıt dışı ekonominin ortaya çıkardığı sorunlar , toplumsal açıdan muhasebe mesleğine verilen önemin yetersizliği ve mükelleflerin eğitim durumu meslek mensuplarının hizmet kalitelerindeki  yetersizliğin ortaya çıkardığı  sebepler olarak gösterilmektedir.

Hizmet kalitesinin artırılması mesleğe verilen önemin artması, haksız rekabetin engellenmesi, tahsilat sorunlarının giderilmesi, mükelleflerin eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi ile mümkün olacaktır. Meslek mensupları ankette vermiş oldukları cevaplara göre %79,2 si haksız rekabet, %55,7 si mükelleflerin ekonomik istikrarsızlığa bağlı olarak daha az ücrete iş yaptırma isteği, %50,9 u mesleki saygının azalması, %42,5 i mesleki kalitenin düşmesi, %34,9u ise muhasebe ahlakına ters düşmeyi hizmet kalitesinin artırılması önündeki engeller olarak görmektedir.

Hizmet kalitesinin artması mesleğin değerini ortaya çıkaran önemli prensiplerle ayakta kalmaktadır. Muhasebe meslek elemanlarının %46,4 ü dürüstlüğü, %33,6 sı mesleki yeterlilik ve bilgiyi muhasebe mesleği açısından en önemli prensipler olarak  görmektedir.

 Ekonomik kalkınmanın sağlanması için büyük ve güçlü bir sermaye birikimi, uzman bir örgüt, teknolojik gelişmeye ayak uyduran, ve güçlü bir yönetime sahip işletmelerin artması ile mümkün olabilecektir. Bu bağlamda muhasebe meslek elemanlarına büyük görevler düşmektedir. Muhasebe meslek elemanları mükelleflerine sadece vergisel açıdan değil finansal ve yönetsel açıdan da destek vererek ekonomik gelişime katkıda bulunacak firmaların ortaya çıkmasına yardımcı olmaları gerekmektedir.

Meslek mensuplarının %97,3 ü vergi açısından hizmet verirken , %71 i yönetsel açıdan , %60 ı da finansal açıdan destek vermektedir. Ama değerlendirmelere bakıldığında özellikle yönetsel ve finansal   desteklerin zayıf kaldığı görülmektedir. hizmetlerin yetersiz kalmasının sebepleri olarak %51,2 si mükelleflerin bu konuda bilgi sahibi olmaması ve isteksizliğini %43,9 u  bilgi eksikliği ve bilgi saklamayı, %31,7 si mükelleflerinin dışarıya kapalı olmalarını, %14,6 sı mükelleflerin kendilerinin bu konularda yeterli olmasını ifade ederken muhasebe meslek sahiplerinin %14,6 sı finansal ve yönetsel açıdan hizmet vermeyi kendi görev alanlarının dışında bulduklarını ve %12,2 si ise vergisel açıdan verdikleri hizmetlerden dolay işlerinin yoğunluğu ve bu alanlarda hizmet veremediklerini ifade etmektedirler.

Meslek mensupları açısından hizmet kalitesini etkileyen bir diğer sorunda müteselsil sorumluluktan dolayı ceza almaları olarak gösterilmektedir. %63,6 sı bu cezalardan dolayı çekimserliklerinden ötürü hizmet kalitelerinin düştüğünü ifade etmektedirler. Yine devletin bazı kurumları tarafından istenilen angarya işler de sorun olarak düşünülebilir. Yalnız  verilen cevaplara bakıldığında istenilen bilgi ve belgelerin zamansal açıdan sıkıntı yaratmasına rağmen hizmet kalitelerini çok fazla etkilemediği ifade edilmektedir. 

Meslek mensupları için bir diğer sorunda yoğun çalışma temposudur. Bu durum özellikle mükelleflerin yapması gereken işlerin zaman içinde muhasebe meslek elemanları üzerine yıkılmış olması olarak görülmektedir. Bu yoğun tempo mutlaktır ki rutin işlerin artması buna bağlı olarak da asli görevlere daha az zaman ayrılması hasebiyle hizmet kalitesinin de düşmesine neden olacaktır. Muhasebe meslek mensuplarının %75,5 i yoğun çalışma temposunun hizmet kalitesini düşürdüğünü ifade etmektedirler.

Bilgi çağının teknoloji ile birlikteliği olarak iş dünyasında kullanımı zamansal açıdan maksimum fayda sağlayan internet kullanımı muhasebe meslek elemanları içinde zaman tasarrufu ve angarya işlerin azalmasını sağlamıştır. Özellikle e-bildirge, e-beyanname gibi yeniliklerin artışı Internet üzerinden bilgi paylaşımı sayesinde hizmet kalitesinin artıracağı  aşikardır. Bu açıdan verilen cevaplara göre ankete katılanların %80,9 u bu gelişmelerin hizmet kalitelerini artırdığını ifade etmişlerdir.

A.B. mevzuatına uyum çalışmaları çerçevesinde yürütülen taslak çalışma ile muhasebe meslek mensupları gerçek görevleri olan müşavirliği yapmaları doğrultusunda şu an için yaptıkları rutin işlerden kurtulacaklar ve hukuki sürecin desteği ile de mesleki itibarlarını geri kazanacaklardır. Bu geçiş ile birlikte hizmet kalitesinin artacağı konusunda ki fikrimize  %57,3  meslek mensubu katılırken %34,5 meslek mensubu ise hizmet kalitesinde bir değişikliğin olmayacağını %8,2 meslek mensubu ise hizmet kalitesinin düşeceğini ifade etmektedirler.

Hizmet kalitesinin yükselmesi eğitimle doğru orantılıdır. Bu doğrultuda muhasebe odalarının sağlayacakları eğitimlerde önem arz etmektedir. Muhasebe meslek mensuplarından % 79,1 i vergi mevzuatları, %34,5 i finans, %21 i yönetim konularında eğitim almak isterken , %24,5 , ise dış ticaret konusunda eğitim almak istemektedirler. Burada önemli olan nokta meslek mensuplarının önemli bir kısmının hala vergi açısından eğitim almak istemeleridir. Bu bir anlamda meslek mensuplarının yakın gelecekte de mükelleflerinin taleplerinin bu yönde olacağı ve diğer konularda hizmet kalitesinin artırılması için daha uzun yol kat etmemiz gerektiğini ortaya koymaktadır. 

Türkiye’ nin ekonomik manada kalkınmayı sağlaması kayıt dışının engellenmesi ile mümkün olabilecektir. Bu da ekonomik faaliyetlerin kayıt içine alınmasını görev olarak benimsemiş muhasebe meslek mensupları ile mümkün olacaktır. Mükelleflerin yavaş yavaş muhasebe ile ortaya çıkan bilginin işlenmesi ve yorumlanmasının önemini kavraması  ile birlikte hukuki engellerin A.B. uyum süreci ile ortadan kaldırılması mesleğin önemini artıracak ve geleceğin kariyerli meslekleri içindeki yerini alması sağlanacaktır.

Devletin en önemli geliri olan vergi gelirinin artırılması meslek mensubunun görevini tam anlamıyla yerine getirmesi ile mümkün olabilecektir. Bugün itibari ile muhasebe meslek elemanı imkanı dahilinde görevini yerine getirmeye çalışırken bir takım engellerle karşılaşmaktadır. Bunların başlıcaları muhasebe meslek elemanının yeterince yetkilendirilmemesi, ekonomik sorunlar ve mükelleflerinin muhasebe etiğine aykırı istekleri olmaktadır.  Uluslar arası standartların ülkemizde uygulanması ve vergi bilincinin toplumsal açıdan sağlanması ile birlikte bu sorunların ortadan kalkacağı kanaatindeyiz.

Sonuç olarak  Meslek mensuplarının vergisel , finansal ve yönetsel açıdan hizmetlerini artırabilmeleri görev tanımlarının yeniden oluşturulması ve bu görev tanımlarını belirleyen günümüz koşullarına göre düzenlenmiş bir yasa ile sağlamlaştırılması, sorumluluk ve yetkilerinin  artırılması, hukuki sorunların ortadan kaldırılması  ve mükelleflerin muhasebenin bilgi açısından kullanılması yönünde  bilinçlendirilmesi doğrultusunda mümkün olacaktır.