önceki

yazdır

 Dr. Esin SAYIN

KALİTE FONKSİYON GÖÇERİMİNİN İNŞAAT SEKTÖRÜNDE UYGULANMASI

ÖZET

Günümüzde artan rekabet ortamında, müşteri isteklerinin belirlenerek, üretim yapılması önemlidir. İşletmelerin var olan prestijlerini koruyabilmeleri için, müşterilerine zamanında ve sözleşmeye uygun teslimatlar yapabilmeleri gereklidir. Günümüzün müşterileri gittikçe ürünlerde daha fazla özellik arar duruma gelmiştir. Müşterilerin isteklerinin fazlasını yerine getirmek her zaman mümkün olmamakla birlikte, en azından bu istekler tatmin edilmelidir. Müşterilerin üründe istediği özelliklerin belirlenmesi için değişik yöntemler kullanılmaktadır. Kalite fonksiyon göçerimi ise bu isteklerin belirlenerek teknik karakteristiklere, teknik karakteristiklerin ürün tasarımına, ürün tasarımının süreç tasarımına, süreç tasarımının üretim dokümanlarına aktarılmasını ya da göçerilmesini sağlayan bir yöntemdir.

İnşaat sektörü ve bu sektördeki uygulamalar insan sağlığı ve güvenliği açısından önemlidir. İnşaat izninin alınabilmesi için yer etüdü çalışmaları ve binanın yapımında kullanılan malzemeler yanında müşterinin konforunun sağlanabilmesi açısından bir takım yeni özelliklerin bulunması gerekmektedir. Bu çalışmada inşaat olarak bir evin yapımı incelenmiştir. Evin inşası için gerekli tasarım özellikleri belirlenerek, kalite karakteristikleri, süreç karakteristikleri belirlenmiştir.

Kalite fonksiyon göçerimi bir ev inşası için kullanılmıştır. Elde edilen kalite evleri değerlendirilerek, sonuçlar yorumlanmıştır.

SUMMARY

In today’s increased competitive environments, it is important to define customer requirements and make products accordingly. In order to enhance company prestigious, it is important to deliver services and products to the customers in compliance with contracts specifications and in timely manner. Today’s customers have become more demanding in the products and services delivered. It is not always possible to satisfy customers’ requirements completely, yet it is necessary to answer the basic requirements. To define customer specifications in the products, there are various techniques available to be deployed. Quality function deployment is a method defined as technical specifications, to convert those technical specifications to product design, transfer the product design to process design, from process design to documentation.

Construction industry and application in this industry are important for human health and protection. To obtain construction permit, location feasibility, specifications of the materials used in construction process and secure the comfort of the people are required. In this study, building a home as a construction project has been evaluated. Necessary qualifications to build a home are defined and process characteristics are outlined.

The Quality Function Deployment is used in building a home. The obtained quality houses are analyzed and the results are evaluated.

Anahtar Kelimeler: Kalite fonksiyon göçerimi, kalite evi, ürün gelişimi, süreç tasarımı, inşaat tasarımı

Key Words: Quality Function Deployment, quality house, product development, process design, building design.

GİRİŞ

Kalite fonksiyon göçerimi ilk olarak Yoji Akao tarafından 1966’da tanımlanmış ve ilk uygulaması Mitsubishi’nin Kobe tershanesinde 1972 yılında yapılmıştır(1). Burada büyük gemilerin tasarımında kullanılmıştır. Kalite fonksiyon göçerimi matrisinde, müşteri taleplerinin dikey ve bu talepleri karşılamak için kullanılacak yöntemler yatay eksene konulmuştur. Kalite fonksiyon göçerimi Amerika Birleşik devletlerinde 1980’lerin başında kullanıldıktan sonra Avrupa’da da uygulanmaya başlamıştır (2): Kalite fonksiyon göçerimini, ilk olarak kullanan işletmeler arasında, Ford Motor, Procter&Gamble, IBM; Xerox, Hewlett-Packard, Kodak ve 3M vardır.

Kalite fonksiyon göçeriminin temel amacı, ortaklara katma değer sağlayabilecek organizasyonel faaliyetleri ve kararları belirlemektir (3). Bu çalışmada kalite fonksiyon göçerimi bir evin inşasında kullanılmıştır.

1. KALİTE FONKSİYON GÖÇERİMİNİN TANIMI

Kalite fonksiyon göçerimi, uygulamaya dayanan bir yöntemdir (4): 1960 yılında Japonya’daki gelişmelerle, artan sayıda uygulamalarda olumlu sonuçlar vermiştir. Kalite fonksiyon göçerimi geniş çapta kullanılmaktadır, Kalite Fonksiyon Göçerimi, her biri birçok anlam içeren üç karakterden oluşan orijinal bir Japon cümlesinden oluşmaktadır(5):

Hin shitsu, nun anlamı “ kalite” , “ özellikler”, “davranışlar” veya “ kaliteler” dir.

Kino, nun “fonksiyonlar” veya “mekanizmalar”dır.

Ten kai, nin anlamı “göçerim”, “evrim”, “dağılım” veya gelişimdir.

Temel olarak, kalite fonksiyon göçerimi, müşterinin istekleri doğrultusunda ürün ya da servisin özelliklerinin göçerilmesi anlamına gelmektedir (6).

Kalite fonksiyon göçerimi, ürün ve hizmetlerin planlamasına ilişkin bir proses ya da yöntem bilimidir(7): Müşterilerin düşünceleriyle başlayan bu sürecin en önemli girdisi de yine müşterilerin düşünceleridir.

Kalite fonksiyon göçerimi, uygulamaya dayanan bir yöntem bilimidir(8): “Müşteri gereksinimleri ürün yada servis özelliklerine dönüştürülür. Kalite fonksiyon göçerimi, müşteri gereksinimlerini ürün tasarım ve geliştirme, üretim,dağıtım, satış ve servise kadar iletebilen bir sistemdir”.

Kalite fonksiyon göçerimi, işletmenin her seviyesinde “müşterinin sesi”ni anlamak, önceliklendirmek ve göçermek için tasarımlanan proaktif bir tekniktir (9).

Kalite fonksiyon göçerimi, mühendislik, yönetim ve pazarlama gibi birçok geleneksel disiplini birleştiren bir araçtır(10). Ürün gelişiminde müşteri odaklı yaklaşımı temsil etmek için geliştirilmiştir. Yani, müşteri gereksinimlerinin ayrıntılı ürün ve süreç özelliklerine dönüştürülmesi için kullanılmaktadır.

Kalite fonksiyon göçerimi, ekibin müşteri tatminini sağlamaya odaklanmasını sağlayan bir planlama tekniğidir(11). İyileşme planlamasını da içeren birçok problemde kullanılabilmektedir.

Kalite fonksiyon göçerimi, müşterinin sesinin uygun olarak yakalanmasını sağlamakta, gerçekçi performans setlerinin kurulmasında ve güvenilir gereksinimlerin göçerilmesini sağlamakta değerli bir araçtır (12).  

2. KALİTE FONKSİYON GÖÇERİMİNİN YARARLARI

Kalite fonksiyon göçerimi ile problemlerin belirlenmesi ve düzeltici faaliyetlerin yürütülmesi daha anlaşılır ve açık hale gelecektir(13). Kalite fonksiyon göçerimi, tasarım zamanını %40, tasarım maliyetlerini %60 azaltmıştır(14).

Miller, kalite fonksiyon göçeriminin getirilerini aşağıdaki gibi özetlemiştir(15):

Ø                 Müşteri tatminin sağlayan, uygun teknolojinin seçimi

Ø                 Müşteri isteklerinin analizi

Ø                 İşletme ve müşteriler arasındaki iletişimin sağlanması

Ø                 Ürün karakteristiklerinin değişmesi ile süreçlerde iyileşme.

Benner, Linnemann, Jongen, Folstar kalite fonksiyon göçerimini kullanmanın yararlarını aşağıdaki gibi açıklamışlardır(16):

Ø                 Kalite fonksiyon göçerimi, işletmelere müşteri talepleriyle işletmenin yapabilecekleri arasındaki ilişkileri göstermektedir.

Ø                 Kalite fonksiyon göçerimi, işletmenin departmanları arasındaki iletişimi güçlendirmektedir.

Ø                 Kalite fonksiyon göçerimi, müşteri isteklerinin ürün gelişim sürecine aktarılmasını sağlamaktadır. Böylece müşteri tatmininde artmaktadır.

Ø                 Kalite fonksiyon göçerimiyle, önemli üretim kontrol noktaları gözden kaçırılmaz.

Ø                 Kalite fonksiyon göçerimi, iyi ürünün gelişimi için gerekli olan bilgiyi sağlamaktadır. Ekip, ek bilgiye nerede gereksinim olduğunu kolayca görebilmektedir.

Ø                 Kalite fonksiyon göçerimi pazara-giriş zamanını azalmaktadır.

Kalite fonksiyon göçerimini uygulayan işletmeler aşağıdaki sonuçları elde etmişlerdir (17):

Ø     Motorola’nın Amerika Parça bölümünün müşterileri, kalite fonksiyon göçerimi uygulamasıyla sistemin gelişmesinden sonra, ürün ve fiyat bilgilerinden %60 daha fazla memnun kalmışlardır.

Ø     Japonya’daki Toyota Otomobil Şirketi, yedi yılı aşan periyotta, dört farklı van modellerinin girişiyle ilgili başlama maliyetlerinin kümülatif olarak %61 azaldığını rapor etmişlerdir. Aynı zaman aralığında, ürün gelişme çevrim zamanı 1/3 olarak azalmıştır.

Ø     Finlandiya’daki mimari tasarım ve inşaat işletmesi, bir ofis inşasında restoran tasarımının kontrolünde kalite fonksiyon göçerimini kullanmıştır. Bazı değişiklikler, kahve dağıtım alanı küçültülmüştür.

Ø     Brazilya çelik işletmesi, kalite fonksiyon göçerimini maliyetleri azaltmak ve otomotiv yaylarında kullanılan çubukların pazar payını arttırmak için kullanmıştır. 1993 den beri, pazar payı %120 ye artmıştır, müşteri şikâyetleri %90 azalmıştır ve üretim maliyetleri %23 azalmıştır ve azalmaya devam etmektedir.

Ø     Host Morriott, kalite fonksiyon göçerimini, hava alanında çantaların satışında kullanmaktadır. Çanta satışları, kalite fonksiyon göçerimi projesinin uygulanmasından sonra %240 artmıştır.

Ø     Dow Corning, çalışanların iş beklentilerini belirlemek için kullanmıştır ve sonra bu beklentilerin 10’unu etkileyen çalışan gelişimi tasarımlamıştır

Ø     Ritz-Carlton un müşterileri, işin devamında önemli olan 19 kritik süreci tanımlamıştır. Ritz-Carlton otellerinden her biri bir süreçte şampiyon olmuştur. Dearbon, Michigan oteli çevrim zamanında %50 azalma tespit etmiştir.

Ø     Chevron USA, kalite fonksiyon göçerimini, özgeçmiş planlama ve çalışan eğitim programında gelişiminde kullanmıştır.

Ø     1991’de, Wire kalıp işletmesi, kalite fonksiyon göçerimini yeni ürün geliştirme sürecinde uygulamıştır. 1994 le birlikte, yeni ürün gelişim sürecini %75 azaltmıştır.

Ø     Almanya’da Nokia Home Elektronik, kalite fonksiyon göçerimini yeni jenerasyon renkli televizyonların geliştirilmesinde kullanılmıştır.

Ø     Chrysler’in Neon otomotiv tasarım programı, kalite fonksiyon göçerimini “keyifli sürüş” hedefine ulaşmak için kullanmıştır.

Kalite fonksiyon göçerimi, işletmeyi toplam kalite yönetimi çalışmalarında aşağıda açıklandığı gibi desteklemektedir (18):

Ø     Var olan süreç gelişiminin güçlendirilmesi

Ø     Kullanıcı gereksinimlerine bağlı olarak amaçların önceden belirlenmesi

Ø     Tasarım ve üretime eş zamanlı odaklanma

Ø     Anahtar konuların vurgulanıp, önceliklendirilmesi

Ø     İletişim ve ekip çalışmasını geliştirmek

Ø     Ürün veya servis kalitesine objektif bir tanım sağlamak

Ø     Rekabet avantajı sağlayacak ürünleri ve servisleri sağlamak

Ø     Ekip kurma ve açık iletişimi sağlama çünkü ekipler seçilebilir ve güçlendirilmiştir, gizli gündem ortadan kalmıştır.

3. KALİTE FONKSİYON GÖÇERİMİNİN UYGULANMASI

Kalite fonksiyon göçeriminde, müşteri gereksinimlerinin gelişim süreci aşağıdaki gibidir(19):

1.           Müşteri gereksinimlerinin, ürün veya hizmet özeliklerine dönüştürülmesi

2.           Ürün veya servis özelliklerinin, ürün tasarımına yani ürün tanımları ve ölçümlerine dönüştürülmesi. 

3.     Ürün tarif ve ölçümlerinin, süreç tasarımına dönüştürülmesi.

4.     Süreç tasarımının, süreç performans tanımlarına ve ölçümlerine dönüştürülmesi

Bu safhalar aşağıdaki şekilde açıkça gösterilmiştir:

Kalite fonksiyon göçerimi, müşteri gereksinimlerinin belirlenmesi ile başlamaktadır(20): “Bu matriste, “müşterinin sesi” anketler, fokuz gruplar veya görüşmelerle elde edilmektedir”.

Kalite evi, işletme içi planlamanın yapılması ve iletişimin sağlanmasında kullanılan bir harita biçimidir(21).

Kalite evi matrisi, problemli ya da müşteri tatmini konusunda zayıf alanları görünür kılacaktır(22). Kalite evinin kurulmasının nedenleri aşağıdaki gibi açıklanabilir(23):

Ø    Bilginin işlenmesi daha kolay yapılabilir

Ø    Kalite evinin kurulması kolaydır.

Ø    Değişkenler arasındaki ilişkilerin kurulması kolaydır.

Ø    Karışıklık göz ardı edilebilir.

Ø    Anlaşılması kolaydır.

Kalite evinin içerisindeki ilişki matrisi aşağıda Şekil 2.’de gösterilmiştir.

Bu matriste, “Ne” analizin amacını oluşturur, ürün gelişimi için müşteri gereksinimleri ve beklentilerini oluşturmaktadır. “Nasıl” bu araçlara ulaşmanın araçlarını açıklamaktadır. Ürün gelişiminin ilk safhasında, “Nasıl”lar teknik ürün konularıdır. Gelecek safhada “Nasıl” lar, “Ne”’leri oluşturacaktır. Gelecek safhadaki matriste, “Nasıl” ürün konusu için ayrıntılı tasarım sonuçlarını sunacaktır. “Ne”’nin her elemanı için, ağırlık faktörü, bir ilişki derecesi ile çarpılır. “Nasıl” elemanlarının toplamı, “Ne Kadar” alanına yerleştirilmektedir.

İlişki matrisi için genelde kullanılan semboller Tablo 1’de gösterilmiştir.

“Neden”, müşterilerin rakip işletmelerle yaptıkları değerlendirmleri göstermektedir. Ürün özellikleri, süreç özellikleri, süreç performans özellikleri rakiplerle karşılaştırılabilir. 

Müşteri gereksinimlerinin nasıl karşılanabileceğine karar verdikten sonra- böylece “Nasıl”- ilişki matrisinde “Ne” ve “Nasıl” bağlantısı tamamlanmış olmaktadır.

Kalite evinin çatısı da bir ilişki matrisi oluşturmaktadır. Çatıda “Nasıl”ların farklı elemanları arasında herhangi ilişkinin olup olmadığını araştırılmaktadır. Bu matriste, pozitif ve negatif ilişkilerin olasılığı araştırılmaktadır. Diğer bir deyişle, kalite evinin çatısı mühendislik özellikleri arasındaki çelişkileri görünür kılmaktadır(24): “Bu çelişkiler, ürünün yaşam çevrimi boyunca ortaya çıkabilecek problemler için kritik alanlardır. Çelişkilerin çözümlenmesi için özel bir çaba gösterilmelidir”. Bu matris için bazı yaygın semboller, aşağıdaki Tablo 2’de olduğu gibidir.

Kalite Fonksiyon Göçerimi Zincirindeki ürün veya hizmet özellikleri belirlendikten sonra, gelecek matriste ürün veya hizmet özellikleri girdi olarak kullanılmaktadır.

Partovi tarafından, kalite evinin içerdiği konular açısından gösterimi aşağıdaki gibi yapılmıştır(25):

4. KALİTE FONKSİYON GÖÇERİMİNİN İNŞAAT SEKTÖRÜNDE UYGULANMASI

Kalite fonksiyn göçeriminin inşaat sektöründe uygulanması ile ilgili literatürde az sayıda yayın bulunmaktadır. David Arditi ve Dong-Eun Lee (26), kalite fonksiyon göçerimini kullanarak, mütahitlerin işletme servis kalite performansını değerlendirmişlerdir. Burada 10 tane servis kalite faktörü tanımlanmıştır.

Bu çalışmada, inşa projesi kalite fonksiyon göçerimi modeli olarak, F.Hilal Halıcıoğlu’nun (27) 11. Uluslar arası Kalite Fonksiyon Göçerimi Sempozyumundaki bildirisinde yer olan model kullanılmıştır. Bu modelde, kalite fonksiyon göçerimi parça planlamayı içermemektedir. Çünkü inşaat projelerinde parça planlama bulunmamaktadır. Parça planlama üretim işletmelerinde kullanılan bir safhadır. Bu model aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Üretim işletmelerinde parça karakteristiklerinin (boyut, yoğunluk, bileşenler, formül gibi ….) belirlenmesi mümkündür. Bu yüzden parça planlamanın yer alması gereklidir.

5. UYGULAMA

Uygulama bir inşaat işletmesinde ev yapımında ele alınmıştır. ATM 1984 yılından bu yana faaliyet göstermektedir. ATM inşaat hizmetleri veren bir işletmedir. Bunun yanında, ATM betonarme, çit direkleri, profil, köşebent, boru direkler ve değişik şekillerde pano imalatı ile sıcak daldırma galvaniz üretmektedir. Aynı zamanda PVC kaplı örgü teller, dikenli tel, jiletli tel, punta kaynaklı tel, genişletilmiş metal, gabyoni/fildöfer, çelik konstrüksiyon, sanayi yapıları üretmekte, hasır çelik mamulleri imalat ve montajı yapmaktadır.

Yapılan çalışmada, bir evin inşası sırasında oluşturulan kalite planlama evinde, elektrik mühendisinin elektrik tesisatı projesini hazırlaması %18’lik önem derecesine sahiptir. Mimar mühendisinin mimari projeyi hazırlaması, %13’lük önem derecesine sahiptir. Makine mühendisinin su tesisatı projesini hazırlaması, %13’lük önem derecesine sahiptir. İnşaat mühendisinin statik projeyi hazırlaması, %11’lik önem derecesine sahiptir. Jeoloji mühendisinin zemin etüdünü hazırlaması, %9’luk önem derecesine sahiptir. Firmanın ruhsatı alması, %8’lik önem derecesine sahiptir. İş planı, %7’lik önem derecesine sahiptir. Tedarikçi değerlendirmesi, , %7’lik önem derecesine sahiptir. Dış ısı kaplaması, %7’lik önem derecesine sahiptir. Dış ses kaplaması, %7’lik önem derecesine sahiptir.

Kalite planlama evinden elde edilen sonuca göre elektrik tesisatı projesine önem verilmelidir. Mimari projenin ve su tesisatı projesi de aynı derecede öneme sahiptir. Statik projenin hazırlaması da önemlidir. Zemin etüdü ve ruhsatın alınması da beşinci ve altıncı sırada önemli bulunmuştur. İş planı, tedarikçi değerlendirmesi, dış ısı kaplaması ve dış ses kaplaması aynı derecede yedinci sırada önemli bulunmuştur.  

Süreç kalite planlama evinde; ruhsatın alınması için, belediyeye başvurunun yapılması %16’lık önem derecesine sahiptir. Elektrik tüketimine göre kablo çaplarının belirlenip, tesisatın döşenmesi %14’lük önem derecesine sahiptir. Beton kısıt ve demir çaplarının belirtilmesi, %12’lik önem derecesine sahiptir. Soğutma ve ısıtma su tesisatının geliştirilmesi, %11’lik önem derecesine sahiptir. Zemin etüdünde, hareketli ve sabit yüklerin hesaplanması, %9’luk önem derecesine sahiptir. İş planının yapılması, %8’lik önem derecesine sahiptir. Tedarikçi listesi oluşturularak kıyaslamanın yapılması, %8’lik önem derecesine sahiptir. İç ve dış dizayn için proje yapılması, %8’lik önem derecesine sahiptir. Isı kaybını önlemek için gerekli çalışmaların yapılması, %7’lik önem derecesine sahiptir. Ses kaybını önlemek için gerekli çalışmaların yapılması, %7’lik önem derecesine sahiptir.  

Süreç kalite planlama evinden elde edilen sonuca göre, ruhsa için belediye başvurulmasına önem verilmelidir. Elektrik tüketimine göre kablo çaplarının belirlenip, tesisatın döşenmesi önemlidir. . Beton kısıt ve demir çaplarının belirtilmesine önem verilmedir. Soğutma ve ısıtma su tesisatının geliştirilmesi önemlidir. Zemin etüdünde, hareketli ve sabit yüklerin hesaplanmasına önem verilmelidir. İş planının yapılması, tedarikçi listesi oluşturularak kıyaslamanın yapılması, İç ve dış dizayn için proje yapılması aynı önem derecesine sahiptir. Isı kaybını önlemek için gerekli çalışmaların yapılması, ses kaybını önlemek için gerekli çalışmaların yapılması,aynı önem derecesine sahip olarak bulunmuştur.

Üretim kalite kontrol planlama evinde görülmektedir ki, inşaat mühendisi %33’lük önem derecesine sahiptir. İşveren, %17’lik önem derecesine sahiptir. Şantiye Şefi, %14’lük önem derecesine sahiptir. Jeoloji mühendisi, %9’luk önem derecesine sahiptir. İnşaat mühendisi, %9’luk önem derecesine sahiptir. Mimar, %9’luk önem derecesine sahiptir. Makine mühendisi, %9’luk önem derecesine sahiptir. Elektrik Mühendisi, %9’luk önem derecesine sahiptir.

Üretim kalite kontrol evinde, inşaat mühendisi en üst düzeyde sorumlu görünmektedir. İşveren ikinci derecede sorumludur. Şantiye şefi üçüncü sırada önemli görünmektedir. Jeoloji mühendisi, mimar, makine mühendisi ve elektrik mühendisi dördüncü sırada önemli olarak bulunmuştur.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER

Bu çalışma inşaat sektöründe kalite fonksiyon göçeriminin bir uygulamasıdır. Kalite fonksiyon göçerimi müşteri isteklerinin ürüne yansıtılmasında kullanılan bir yöntemdir. Kalite fonksiyon göçeriminin inşaat alanındaki uygulanması, nelere öncelik verileceğinin görülmesi açısından yararlıdır. Bu çalışmada, inşaat sektörü için kalite planlama evi, süreç kalite planlama evi ve üretim kalite kontrol evleri oluşturulmuştur. Kalite planlama evinde, gerekli teknik karakteristikleri önem dereceleri sıralanmıştır. Süreç kalite planlama evinde süreçler üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Üretim kalite kontrol evinde sorumlu kişilerle ilgili önem dereceleri verilmiştir. Sonuçlar değerlenmiştir.