Bir önceki yazımda Sermaye Piyasası araçlarını ve menkul kıymetlerin tarifini yazmıştım.Tekrar edersem Araçlar; Menkul Kıymetler ve diğer Sermaye Piyasası araçlarıdır. Yeri geldikçe araç çeşitlerini ve bunlarla ilgili mevzuattan söz edeceğim. 

          Sermaye piyasasının sistematik olarak sunmak için 2499 sayılı yasanın bölümlerini takip etmek ve bunlarla ilgili tebliğlerden söz etmek istiyorum. 

          Yasanın 4 üncü maddesi Kurul Kaydına alınmadan söz ediyor. Yasa 3794 sayılı yasa ile değişmeden önce 4 üncü madde "Menkul Kıymetlerin halka arzı için Kurul'dan bu kanun uyarıca izin almak zorunludur." diyordu. Değişik şekli ise; "ihraç veya halka arz olunacak Sermaye Piyasası araçlarının KURUL'a kaydedilmesini zorunlu kılıyor. İzin almakla Kurula kaydedilmesi arasında eskiye göre herhangi bir değişiklik olmadı. Sadece izin yerine kurul kaydına alınmasını  tabiri kullanılmaya başlandı. 

           Kuruluna Kaydedilmesinden Muaf Olanlar

          Genel ve Katma Bütçeli İdareler ve T.C. Merkez Bankazınca ihraç olunacak Sermaye Piyasası araçlarının Kurula kaydedilmesi zorunlu tutulmamıştır. 

          Ancak sözü edilen kurumlar yaptıkları ihraç hakkında Kurula bilgi vermekle yükümlü kılınmışlardır. Tabi Kurula kayıt olanlar Anonim Şirketlerin hisse senetleridir. Sermayesi paylara bölünmüş Komandit Ortaklıkların hisse senetlerini halka arz ile satışına yasa izin vermemektedir. 

          Menkul Kıymetlerini halka arz edecek ortaklıklar kurulca belirlenen bilgi ve belgelerle birlikte kayıt için Kurula başvurular. Kurula başvurulduğu zaman belgeler ve açıklamalarında ki eksikliklerin tamamlanması için Kurul süre verir. Bu sürede ortaklıklarca istenilen noksanlıkları tamamlamayan ortaklığın başvurusu düşer. Yeniden başvuruya yasal bir engel yoktur. 

          Başvurular 30 gün içinde sonuçlandırılır. Sonuç olumlu olduğu gibi olumsuz da olabilir. 

          Hisse senetlerinin Kurul Kaydına alınmasına ve satılına ilişkin esaslar tebliğin 13 ncü maddesine göre; 

          Kurul başvuruları izahname ve sirkülerinin, ortaklık ve halka arz  olunacak hissesenetlerine ilişkin bilgilerini içerip içermediğini dikkate alacak, kamunun aydınlatılması çerçevesinde inceleme, incelemeler sonucunda açıklamaların yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmayarak halkın istismarına yol açacağı sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek, başvuru konusu hisse senetlerinin Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir; uygun görülen hisse senetleri kurul kaydına alınır. Hisse senetleri kurul kaydına alınınca ihraç değerinin binde ikisi tutarında ücret alınır. 
          Ortaklıklar aşağıdaki durumlarda Kurula başvururlar. 

          - Tedrici şekilde ortaklık kurulması 
          - Halka açık olmayan ortaklıkların mevcut veya Sermaye artırımı suretiyle çıkarılacak hisse senetlerinin halka arzı 
          - Halka açık ortaklıkların mevcut veya sermaye artırımı suretiyle çıkarılacak hisse senetleri 
          - Özelleştirilecek hisse senetlerinin halka arzı 
Şeklinde başvurular yapılmalıdır. Ayrıca yabancı hisse senetleri ile sermaye piyasası araçlarının kurul kaydına alınması ve satışı tebliğ hükümlerine göre yapılmaktadır. Bununla ilgili olarak seri III no:20 sayılı Tebliğ çıkarılmıştır. 

          Yazımda hep Sermaye Piyasası araçlarından söz ediyorum bunun tarifini yaptım fakat kaç çeşit olduğunu söylemedim. 

          Sermaye  Piyasası Araçları Araçları Aşşağıdakilerdir.

          1- Hisse Senetleri 
          2- Tahviller 
          3- Katılma İntifa Senetleri 
          4- Kar ve Zarar Ortaklığı Belgeleri 
          5- Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar 
          6- Finansman Bonoları 
          7- Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler 
          8- Gayrimenkul Sertifikalarından ibarettir 

          Ayrıca yabancı sermaye piyasaları araçları da Sermaye Piyasası mevzuatımızca tebliğ halinde düzenlenmiştir. Bütün bu tebliğlerden yeri gelince söz edilecektir. 

          Bunların yazılmasında düzenlemelerin getirilmesindeki amaç sermaye piyasası araçlarının düzenli bir şekilde halka arz edilmesi ve tasarruf sahiplerinin ha........dır. Bu nedenle evvela halka arzı görelim. halka azın tarifini bir önceki yazımda belirtmiştim. 

          Halka arzın şekli 2499 sayılı yasanın 3794 sayılı yasa ile değişik 6 ncı maddesine göre; Sermaye piyasası araçlarının halka arzında açıklanacak bilgiler izahnamede yer alır. 

          İzahnamede bulunması gereken bilgiler kurul tarafından belirlenir ki tebliğlerden yayımlanmış bulunmaktadır. Sermaye Piyasası araçlarının kurul kaydına alınmasından sonra izahname tescil ve ilan edilir. Halkın sermaye piyasası araçlarını satınalmaya daveti zühüler ile yapılır. yayımlanacak zühüler ve ilanların esasları kurul tarafından belirlenir. 
 İlanlar ve açıklamalar gerçeğe uymayan abartılmış ve yanıltıcı bilgileri içermeyeceği gibi kurul kaydına alınmanın resmi bir teminat olarak yayımlanmasına yol aracak açık veya dolaylı bir ifade taşıyamaz. Kurul yanıltıcı nitelikte görüldüğü reklamları yasaklar. 

          Yasanın öngördüğü kurallar içinde Kurula başvurulur. pratikte Kurul'da şöyle prosodüre tabi olur. İzin için dosya Daire başkanı tarafından bir uzmana yada bir uzman ve yardımcı uzmana havale edilir. Dosyada kurul tarafından istenilen belgelerin olup olmadığı incelemenin bu incelemede basit bir noksanlık var ise telefonla veya faks'la bu belgenin gönderimesi istenir. Belgeler tamamlanınca  içerikleri incelenir, yanlışlıklar ve düzeltmeler yapılması gerekli ise bir yazı veya faksla ortaklığa bilgi verilir. Taktir edilen müddette tamamlanması istenir. Dosya tamamlandığında kayda alınabilecekse Daire Başkanı veya yardımcısı tarafından incelenerek karar alınması isteniyorsa kurula havale edilir. Kurul Toplantı günlerinde, dosya görüşülür. Hatta kurula geçmeden 1 veya birkaç gün önce kurul üyelerinin tetkik etmesi için dosya üyelere verilir. Onlar da tetkiki bitirdikten sonra Kurul'da görüşülerek karara varılır. Başvuru dosyasına karar verme yetkisi kurula aittir. Kurul en az 5 kişi ile toplanır ve ekseriyetle karar verir. Karara katılmayanlar  muhalefet şerhi yazarlar. Fakat bu şerhi dosyada kalır. Müracaat sahibine intikal ettirilmez. Ancak dava söz konusu olunca Dosya mahkemeye giderse orada muhalefet şerhi Hakimin ve kişilerin bilgilerine sunulabilir. 

          Kurulca karara bağlanan Kurul Kaydına alınması neticesi ilgili ortaklığa tebliğ edilir. Bu durumda ortaklık Sermaye Piyasası aracını halka satmaya izin almış demektir. Sermaye Piyasası Aracının halka satışını 2499 sayılı yasanın 7 nci maddesi düzenlenmiş ve Tebliğ'de, bu esaslar çerçevesine göre yayınlanmıştır.Yedinci maddeye göre; Sermaye Piyasası araçlarının halka satışı izahnamede gösterilen esaslara ve belirlenen satış süresi içinde yapılır. Sermaye Piyasası kurulu Pay sahiplerinin ve yatırımcıların haklarını korumak amacı ile, Sermaye Piyasası araçlarının halka arz ve satışının gerektiğinde satınalına taahhüdü ile birlikte aracı kuruluşlar aracılığı ile yapılmasını; Sermaye artırımında kullanılmayan rüçhan haklarına tekabül eden payların , piyasa değerinin üzerinde olması halinde, bunların ....... fiyatları satılmasını isteyebilir. 

          Bu durumlarda izahname ve Sirküler aracı kuruluşlar ile ihraççılar tarafından müştereken imzalanır. Bu belgelerde yer alan bilgilerin gerçeği dürüst bir biçimde yansıtılmasından ihraççılar sorumludur. Ancak, kendilerinden beklenen özeni göstermeyen aracı kuruluşlara da zararın ihraççılara tazmin ettirilmeyen kısmı için müracaat edilir. 
 Halka arz yolu ile hisse senedi bedellerinin tam olarak nakden ödenmesi şarttır. Kurul, satış süresi içinde satılmayan payların kendileri tarafından tamamen satınalınacağı ve bedellerinin ödeneneğinin kurucular, pay sahipleri veya aracı kuruluşlar arasından kurulca belirlenenler tarafından ortaklığa karşı taahhüt edilmesini işter. Bu taahhüt satış süresi zamanında satılamayan payların kurucular, pay sahipleri veya aracı kuruluşlar tarafından satın alınıp bedellerinin nakten ödenmesini de kapsar. 

           Sermaye Piyasası Araçlarının Teslimi

          Yedinci maddeye göre Sermaye Piyasası araçlarının satış esnasında alıcıya teslimi şarttır; Ancak esas sermaye sistemini kabul etmiş Anonim Ortaklıklar, sermaye artırımının tescilini takip eden en geç  30 gün içinde hisse senetlerini alıcılara teslim ederler. Nama yazılı hisse senetleri için bu süre 90 gündür. 

          Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş Anonim ortaklıklarda hisse senetlerinin satış esnasında alıcıya tesliminden itibaren  pay hasipliği hakkı kazanır ve bu halde Türk Ticaret Kanununun 395 nci maddesinin 3 üncü cümlesi ile 412 nci maddesi hükümleri uygulanmaz. Satışı yapılan hisse senetleri dışındaki sermaye piyasası araçlarının (tahvil gibi) satış sırasında alıcıya Teslimi Şarttır. Kayıtlı Sermaye sistemini ve Türk Ticaret Kanunu ile ilgisini daha sonraki yazılarımda izah etmeye çalışacağım. 

          Küçük tasarruf sahiplerinin bu araçları alması için yedinci madde bazı kayıtlar koymuştur. 

          Kurul sermaye piyasası araçlarının halka satışında küçük tasarruf sahiplerinin bunları almalarının kolaylaştırıcı hak ve yararlarını koruyucu tedbirlerin alınmasını ortaklıktan ve satışı yapanlardan isteyebilir. Kurul halka arzlarda dağılımı en fazla sağlayacak ve dağılımda küçük tasarruf sahiplerinin öncelikle satınalmasını temin edecek düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Mesela küçük küpürler şeklinde hisse senetlerinin basılmasını isteyebilir. Küçük tasarruf sahiplarine de bu hisselerin alınmasında kolaylık sağlanmış olur. 

          2499 sayılı yasanın 8 inci maddesine göre Anonim Ortaklıklar çıkardıkları menkul kıymetleri satış süresinin sonundan veya halka satılamasından itibaren 30 gün içinde kote edilmesi isteğiyle borsaya başvurmak zorunda idiler. 3794 sayılı yasa ile 8 inci madde yürürlükten kaldırıldığı için borsaya başvurma zorunluluğu da kalkmış oldu. 

           Satış Sonuçları Hakkında Bilgi Verme

          Sermaye Piyasası araçlarının halka arzı yolu ile satışını yapan ihraççılar veya aracı kuruluşlar satış süresinin bitiminden itibaren 6 iş günü içerisinde, satışın sonucu hakkında Kurula bilgi vermekle yükümlüdürler. 

          Yine izahname ile halka açıklanan konularda değişiklik yapılırsa, ilgili ihraççılarca en geç on gün içinde kurula bilgi verilir. bu değişiklikler de ayrıca ilan edilir. 

          İhraç ve halka arzlar genellikle aracı kuruluşlarca yerine getirilir. Hele büyük ihraçlar yapılan ................yerine getirilir. ....................yapacak aracı kuruluşlar  ihraççılar hakkında yeterince bilgi ve incelene yapmadan (anduvaydik dediğimiz) satılmayan araçların satınalınmasını yüklenimi altına girmezler. Bu işlemler taraflar arasında bir sözleşmeye bağlanmasından sonra kurula başvurulur. Yeri gelince bu sözleşmeden de söz edeceğim. 

Y.Ziya ERÇOKLU 
SPK Eski Üyesi