önceki

yazdır

 Öğr.Gör. Bahar AYDIN CAN

MESLEK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN KREDİ KARTI KULLANIM ALIŞKANLIKLARINI BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR PİLOT ARAŞTIRMA

ÖZET

Bu çalışmada meslek yüksekokulunda eğitim gören öğrencilerin sosyoekonomik ve demografik özelliklerinin (cinsiyet, gelir, sahip olunan kredi kartı sayısı, kredi kartı limiti vb.) kredi kartı kullanımı üzerindeki etkileri incelenmiştir. Araştırmada Arslanbey Meslek Yüksekokulu’nda  2. sınıfta okuyan ve kredi kartı kullanan 110 öğrenciye anket uygulanmıştır. Yapılan analizlere göre, incelenen öğrencilerin %75,5’nin kredi kartı kullanımından ailesinin haberdar olduğu saptanmıştır. Birçok açıklayıcı değişken arasında, öğrencinin cinsiyetinin sahip olduğu kredi kartı sayısı üzerindeki etkisi anlamlı bulunmazken, öğrencinin yaşının, sahip olduğu kredi kartı sayısı üzerindeki etkisi anlamlı bulunmuştur. Kredi kartı limiti ile yaş arasındaki ilişkide de anlamlı bir farklılık bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kredi Kartı, Kredi Kartı Kullanımı, Üniversite Öğrencileri, Kredi Kartı Sayısı.

A STUDY FOR INVESTIGATION OF CREDIT CARD USAGE HABITS  OF STUDENTS IN VOCATIONAL SCHOOL.

ABSTRACT

In this study, the effects of the socio-economical and demographic factors of students in  Vocational School on using credit card were investigated. Studying in 2nd year and 110 students who use credit cards from Arslanbey Vocational School have completed questionnaire. The results of the study show that students families knows that using credit card of students was %75.5 of total students. Among various explanatory variables; students’ sex has not been found meaningful statistically for determinig the ownership of credit card numbers, However students’ age has been found meaningful statistically for determinig the ownership of credit card numbers.Statistically significant correlation was found between age and credit card limit.

Keywords: Credit Card, Credit Card Usage, University Students, Number of Credit Card.

1.GİRİŞ

Değişimin söz konusu olduğu takas kavramından bugüne kadar, insanlar mal ve hizmet değişiminde para olarak farklı araçlar kullanmışlardır. Başlangıçta değişim aracı olarak kullanılan değerli mallar, daha sonra yerini temsili paraya ve günümüzde de elektronik bir kayıttan ibaret olan banka parasına bırakmıştır. Teknolojik gelişmelerle birlikte ödeme sistemlerinde de yeni gelişmeler yaşanmaktadır. Yeni gelişmeler paralelinde, kredi kartı sektörü de Türkiye’de hızlı bir büyüme trendi içerisine girmiştir. Türkiye’de hızla büyüyen kredi kartı sektörü, üniversite öğrencilerini de müşterileri arasına dâhil edebilmek için yarışmaktadır. Üniversite öğrencilerinin kredi kartı kullanım tercihlerinin, sorunlarının, bu konudaki tutum ve davranışlarının tespit edilmesi bankalar açısından büyük önem taşımaktadır. Çünkü teknolojik gelişmelerle birlikte, öğrencilerin kredi kartı sahipliği üzerinde etkili olan faktörler de değişiklik göstermektedir (Yayar vd., 2011:153).

Kredi kartı kavramı ile 1968 yılında tanışan ülkemizde bu ödeme aracının kullanımı, 1980’li yıllarda dünyada otomasyon alanında yaşanan gelişmelerin de etkisiyle daha çok önem kazanmış, özellikle 1999 yılından itibaren bankaların hizmet portföyleri içinde göz ardı edilemeyecek paylara sahip olmaya başlamıştır (Çeker, 1997:.3; Çavuş, 2006:.174). Teknolojik altyapının hızla gelişmesi, kredi kartları ile birlikte verilen hizmetlerin çeşitlendirilmesine, aynı zamanda kalitelerinin artırılmasına önemli katkılarda bulunması, bireysel bankacılıkla ilgili yatırımlara hız verilmesi bu artışın en önemli nedenleri olmuştur.

Önceleri sadece ödeme gücü yüksek, varlıklı kimselerin hedef müşteri kitlesi olarak görüldüğü kredi kartı sektörü, bu gelişmelere paralel olarak hedef müşteri kitlesini de genişletmiş, çeşitlendirmiştir. Ödeme gücü daha sınırlı, farklı yaş aralıklarında, farklı iş ve ilgi alanları bulunan kimselere kredi kartı hizmetleri verilebilmektedir( Girginer,vd., 2008:194).

Kredi kartlarının perakende sektörü açısından önemi de çok büyük önem taşımaktadır. Perakende sektörü açısından kartlı ödeme sistemleri, sadakat programlarıyla rekabette farklılaşma alanlarında öncelik sahibi olmaktadır. Türkiye gibi POS sayısı ile Avrupa’da birinci, kredi kartı sayısı ile de ikinci olan bir ülkede, kredi kartlarının perakende sektörü açısından önemi oldukça büyük olmaktadır. Toplam perakende sektörünün yalnızca % 40’lık bir bölümünün organize perakende olduğu ülkemizde, kartlı ödeme sistemleri özellikle sektörün kayıt altına alınmasında büyük rol oynamaktadır. Kredi kartlarının satışlara paralel olarak, satışları da etkilediği görülmektedir. Kredi kartlarının, kullanıcılarına sunduğu taksit erteleme, indirim, cazip taksit sayısı veya promosyon gibi avantajlar, müşterilerin birkaç farklı kredi kartı kullanmasına neden olmaktadır. Bu nedenle de her geçen gün kredi kartı kullanım oranı artmaktadır. Günümüzde kredi kartının cüzdanımızda yer alması, nakit paradan daha önemli bir hal almasına neden olmuştur.

Avrupa’daki kredi kartı pazarları arasında önemli bir yere sahip olan Türk Kredi Kartı Pazarı’nın özelliklerini ortaya koymak amacı ile Bankalararası Kart Merkezi(BKM) tarafından yapılan “Kart Monitör 2012” araştırmasına göre Türkiye’de toplam kredi kartı sayısı 5 yıl öncesine göre %65’lik bir artış göstererek 53 milyonu aşmış durumda iken, kişi başına düşen ortalama kart sayısı 1,8’e ulaşmıştır. Kredi kartı müşterilerinin aylık ortalama kredi kartı kullanım miktarı 2005 yılında 521¨ iken, 2012 yılında bu rakam 721 ¨’ya ulaşarak %38.39 oranında bir artış göstermiştir Bu bulgular, kartlı alışverişlerde halen yaşanmakta olan ciro artışının uzun bir süre daha devam edeceğini göstermektedir.

Türkiye’deki kredi kartı kullanımdaki artışta ,e-ticaret pazarının gelişmesinin de büyük etkisi olmuştur. BKM ‘nin 2012 yılı verilerine göre 2010 yılında Türkiye’de e-ticaret hacmi 15 milyar ¨ ve 2011 sonu itibariyle bu rakam yaklaşık 20-21 milyar ¨¨ olmuştur. 2012 yılı sonunda ise cironun 30 milyar ¨’nin üzerinde olabileceği öngörülmektedir. Türk e-ticaret pazarı 2006’dan 2010’a kadar yüzde 325 büyüme sergilemiştir(BKM, Kart Monitör Araştırması 2012).

Dünyada ve Türkiye’de kredi kartı kullanıcılarının,  kredi kartı tutumlarını belirlemek üzere çok sayıda araştırma yapılmıştır. Kredi kartı kullanımı ve davranışına etki eden demografik ve ekonomik faktörleri, aile kaynak modeli kapsamından hareketle incelenmiş ve yaş, gelir ve eğitim düzeyinin kredi kartı kullanımı ile yakın ilişkisi olduğu sonucuna varılan çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalardan birinde, taksitli borçlar ile medeni durum ve profesyonel durum arasında pozitif bir ilişki olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca, eğitiminde kredi kartı borçları ile pozitif ilişkili olduğu görülmüştür. Gelir durumu ise, kredi kartı borçları ile negatif ilişkili olduğu gözlenmiştir(Chien ve Daveney, 2001:.177). Kolej öğrencilerinin kredi kartı kullanımını etkileyen faktörleri inceleyen çalışmalarda literatürde mevcuttur. Yapılan bir çalışmada, demografik özellikler ile ırksal ve etnik köken arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Yine, yaş ve cinsiyet ile kredi kartı kullanımı arasında anlamlı ilişkiler bulunamamıştır. Sosyal değişkenler arasında, akademik düzey ile kredi kartı kullanımı arasında anlamlı sonuçlar bulunmuştur. Aynı zamanda diğer sosyo-ekonomik değişkenler, gelir, işsizlik, konaklama durumu ve akademik yıl (1, 2, 3, 4 sınıf) ile anlamlı ilişkiler bulunamamıştır. Akademik dönem arttıkça, kredi kartı kullanımı azalmaktadır(Joo vd., 2003:.8-15). Mae’ye çalışmasında, üniversite öğrencilerinin eğitim kredisi ağırlıklı kredi kartı sahipliğini incelemiştir. Sonuç olarak, 18‐25 yaş arasındaki üniversite öğrencilerinin %78’inin en az bir kredi kartına, %32’sinin dört ya da daha fazla karta sahip olduğunu belirtmiştir (Mae, 2002:.2).

Ülkemizde kredi kartı kullanımına yönelik tutumların değerlendirilmesi amacıyla yapılmış çok fazla çalışma bulunmamakla beraber Karamustafa ve Biçkes’in (Karamustafa ve Biçes, 2003:.91-113) Nevsehir örneğini alarak kredi kartı sahip ve kullanıcılarının kredi kartı kullanımlarını değerlendirdikleri çalışma, bu yöndeki çalışmalara bir örnektir. Araştırmacılar, kredi kartı sahiplerinin kullanımları açısından kredi kartına sahip olmada ve kullanmada ne gibi faktörlerin etkili olduğunu, kredi kartı kullanımının tüketim alışkanlıklarında ne gibi değişimler meydana getirdiğini ve bunların birtakım demografik özelliklere göre farklılık gösterip göstermediğini araştırmışlardır. Araştırmacılar, yaptıkları çalışma sonucunda, kredi kartı sahipliği ve kullanımında söz konusu kartların en çok finansal kaynak oluşturma ve alışverişlerde kolaylık sağlama özelliklerinin etkili olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Ayrıca kredi kartı kullanımının kişilerin tüketim alışkanlıklarında köklü değişimlere neden olmadığını, sadece daha önce ertelemek durumunda kaldıkları birtakım ihtiyaçlarını kredi kartı kullanımına başladıktan sonra ihtiyaç duydukları anda karşıladıklarını belirlemişlerdir. Araştırmacılar, kredi kartı kullanımında; cinsiyet, medeni hal ve aylık gelir dışındaki diğer tüm bağımsız değişkenlere göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların bulunduğunu da ortaya koymuşlardır.

Girginer ve arkadaşlarının. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin kredi kartı kullanımına yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla yapmış oldukları çalışmada, öğrencilerin kredi kartı kullanımına yönelik tutumlarda duygusal ve güvenilirlik boyutlarında kredi kartı kullanan ve kullanmayanlar arasında anlamlı farklar bulunduğunu ve geliri düşük öğrencilerin daha düşük düzeyde kaygısal tutum sergilediklerini belirlemişlerdir( Girginer vd.,2008:193-208).

Keskin ve Koparan çalışmalarında, üniversite öğrencilerinin sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerinin kredi kartı sahipliği üzerindeki etkilerini Logit modeli kapsamında incelemişlerdir. Birçok açıklayıcı değişken arasından; öğrencinin cinsiyeti, yaşı, sınıf düzeyi, ailesinin ikamet ettiği şehir ile üniversitenin bulunduğu şehir arasındaki uzaklık, kendisi dışındaki kardeş sayısı, hane halkının aylık geliri, öğrencinin aylık harcama tutarı ve nerede kaldığı değişkenleri kredi kartı sahipliğini belirleme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı olduğunu belirtmişlerdir(Keskin ve Koparan, 2010:111-129).

Yayar ve arkadaşlarının‘nın Gaziosmanpaşa ve İnönü Üniversitesi öğrencileri üzerinde yapmış oldukları çalışmada, öğrencilerin kredi kartı sahibi olmaları üzerinde etkili olan faktörleri incelemişlerdir. Sonuç olarak, Kullanılan çeşitli açıklayıcı değişkenler arasından, öğrencinin yaşı, öğretim türü, annenin çalışma durumu, ailenin aylık geliri, öğrencinin aylık geliri, öğrencinin aylık harcama tutarı değişkenleri kredi kartı sahipliğini belirleme üzerindeki etkisini istatistiksel olarak anlamlı bulunmuşlardır(Yayan vd.,2011:.152-169).

Kocaeli Üniversitesi Arslanbey Meslek Yüksekokulu’nda öğrenim gören üniversite örgencilerinin kredi kartı kullanımına karsı olan tutumlarını ortaya koymayı amaçlayan bu araştırmada; genelde 18-25 yas grubu içinde olan üniversite öğrencilerinin harcama, ödeme alışkanlıkları, demografik özellikleri, aile tutumları,  alışveriş yapıları vb. özelliklerinin bu kalıplara ne şekilde yansıdığı konusunda ipuçları elde edilmeye çalışılmıştır.

.

2. Materyal ve Yöntem

Araştırmanın ana materyalini, Kocaeli Üniversitesi Arslanbey Meslek Yüksekokulunun Bahçe Tarımı, Organik Tarım, Bitki Koruma, Seracılık, Peyzaj ve Süs Bitkileri, Pazarlama, Tarım Ürünleri ve Muhafaza Teknolojisi Programlarındaki eğitimine aktif olarak devam eden 2.sınıf  öğrenci sayısı öğrenci işleri bürosu kayıtlarından 170 olarak tespit edilmiştir.. Daha sonra sınıflarda yapılan ön bir çalışma ile kredi kartı kullanan öğrenci sayısı 110 olarak tespit edilmiştir ve tamamıyla görüşme sağlanmıştır.. Anket verilerinin daha homojen bir sonuç yaratması açısından ve 1.sınıflarda okuyan öğrenciler arasında kredi kartı kullanan öğrenci sayısı az olması nedeniyle sadece 2.sınıf öğrencileri ile görüşülmüştür. Meslek yüksekokulunda eğitim gören öğrencilerin kredi kartı kullanım alışkanlıklarının neler olduğunu tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada 110 meslek yüksekokulu öğrencisine anket uygulanmıştır. Veriler 33 soru içeren bir anket formu ile toplanmıştır. Araştırma verileri 2012 yılında okula kayıt yaptıran 2.sınıf öğrencilerini kapsamaktadır.

Bu araştırmada meslek yüksekokulundaki kredi kartı sahibi olan öğrencilerin demografik özelliklerine göre(cinsiyet, gelir, sahip olunan kredi kartı sayısı,  vb.) kredi kartı kullanımına yönelik tutumları arasındaki ilişkiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, yapılan anketler kontrol edildikten sonra, veriler kodlanarak SPSS(Statistical Package for Social Sciences) programında yorumlanmıştır. Öncelikle ankete cevap verenlerin, cinsiyeti, yaş grubu, ailenin eğitim durumu, ortalama aylık gelirleri gibi birtakım demografik özellikleri verilmektedir. Daha sonra, sahip olunan kredi kartı sayısı , kredi kartı kullanılan alanlar, sahip olunan kredi kartına ilişkin bilgiler, kredi kartını tercih etme nedenleri, kredi kartı borcunu ödeme durumları vb. belirlemeye yönelik alınan cevaplar aritmetik ortalama değerleri dikkate alınarak özetlenmiştir. Araştırmada elde edilecek sonuçları karşılaştırmak amacıyla istatistiksel testler uygulanmıştır. Sürekli değişkenler için , öncelikle Kolmogorov-Simirnov testi ile normal dağılım testi uygulanarak normal dağılış gösteren ve göstermeyen değişkenler saptanmıştır. Normal dağılış gösteren değişkenler için varyans analizi yapılmış. Normal dağılış göstermeyen değişkenler için ise; ikili gruplar için Mann-Whitney U, ikiden fazla olan gruplar için de Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır.

3. Araştırmanın Amacı

Çalışmadaki temel amaç, üniversite öğrencilerinin kredi kartı kullanım alışkanlıklarını belirleyerek, kredi kartı kullanımında etkileyen faktörlerin nasıl ve hangi yönde etkilediğini ekonometrik yönden belirlemektir.

4. Araştırma Bulguları

Bu bölümde araştırma bulguları istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Öncelikle ankete cevap verenlerin, cinsiyeti, yaş grubu, işi ve ortalama aylık gelirleri gibi birtakım demografik özellikleri verilmektedir. Daha sonra, kredi kartı kullanım alışkanlıkları ve kredi kartı tercihindeki etkili olan faktörlere yönelik alınan cevaplar aritmetik ortalama değerleri dikkate alınarak özetlenmiştir. Son olarak, bağımlı değişkenlerin cinsiyet ve medeni hal gibi iki seçenekli bağımsız değişkenler açısından anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini değerlendirebilmek için parametrik olmayan Mann-Whitney U farklılık testi ve yaş grubu, eğitim düzeyi, iş durumu ve aylık geliri gibi ikiden fazla seçenekli bağımsız değişkenler açısından anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini değerlendirebilmek için parametrik olmayan Kruskal-Wallis farklılık testi sonuçları verilmektedir.

Öğrencilerin demografik özellikleri Tablo 1’e göre incelendiğinde, ankete cevap verenlerin % 52.7’sinin kız, %47,3’ünün erkek öğrenci olduğu anlaşılmaktadır. Ankete cevap verenler arasında en büyük payı %89.09 ile 19-25 yaş arası oluşturmaktadır. Bunu %9.09 pay ile 2. sırada 18 yaş grubu izlemektedir. Öğrencilerin ailelerinin ortalama aylık gelirlerine bakıldığında, 1001-1500 ¨ arasında gelire sahip öğrencilerin % 49.09 ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir.

Tablo1: Öğrencilerin Demografik Özellikleri

Tablo 2’de öğrencilerin kredi kartına sahip olmasında ailesinin bilgisi olup olmama durumu incelendiğinde, 58 kız öğrenci arasında 44’ünün(%75,9) ailesinin kredi kartı kullanımından haberdar olduğu, 14’ünün(%24,1) ise ailesinin haberdar olmadığı görülmektedir. Erkek öğrencilerde ise,  toplam 52 erkek öğrenci arasında 39’unun(%75) ailesinin kredi kartı kullanımından haberdar olduğu, 13’ünün(%25) ise ailesinin haberdar olmadığı görülmektedir.

Tablo 2: Öğrencilerin Cinsiyeti ile Ailelerinin Kredi Kartı Kullanımından

Haberdar Olup- Olmama Durumu

Uygulanan Mann-Whitney U farklılık testi sonucunda Tablo 3’de belirtilen kredi kartı kullanım alanları bakımından gıda ürünleri ve ulaşım harcamaları dışındaki yaptıkları harcamalar, öğrencilerin cinsiyetlerine göre, istatistiksel olarak anlamlı faklılık göstermektedir. Kız öğrencilerin tabloda belirtilen kozmetik ve kuaför harcamalarında daha fazla kredi kartı kullanmalarının temel nedeni olarak, kız öğrencilerin güzellik ve bakım ürünleri ile daha çok ilgilenmelerini ve  saç  ve güzellik bakım masraflarını yapma eğiliminde olmaları gösterilebilir. Erkek öğrencilerin son sıradaki faktörü daha etkili görmelerinin nedeni ise, erkeklerin kuaför ve kozmetik harcamalarına daha az önem vermeleridir. Onun yerine spor aktiviteleri,sosyal etkinlik ve elektronik harcamalarında kredi kartını daha çok kullandıkları görülmektedir.

Tablo 3: Kredi Kartı Kullanım Alanlarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması

1.        Test %95 güven aralığında yapılmıştır, (*) sonuçlar anlamlı %95 olasılıkla anlamlı bulunmuştur.

      H 1d: Kredi kartı kullanım alanları  cinsiyete göre farklılık göstermektedir.

      H 0: Kredi kartı kullanım alanları  cinsiyete göre farklılık göstermemektedir.

Öğrencilerin kredi kartını alışveriş yapmada tercih etme nedenlerinin Tablo 4’de verilen merkezi eğilim ölçütlerinden aritmetik ortalamaları dikkate alınarak değerlendirilme yapıldığında, “kredi kartının puan biriktirmesi”(3.3091), “öğrencinin nakit parasının olmaması”(2.9364), “taksit erteleme imkanının olması”( 2.5909) ve “kredi kartı borcunu ailesinin ödemesi”( 2.0273) gibi nedenlerin, ankete cevap verenler arasında kredi kartı kullanımında  etki derecelerinin yüksek olduğu görülmektedir. Buna karşın, “Arkadaş Baskısı”(1.1273), Ailenin Teşvik Etmesi”(1.5636) ve “Kredi kartından Nakit Para Çekilebilmesi”(1.9909) gibi nedenlerin ise etki derecesinin düşük olduğu saptanmıştır.

Tablo 4: Öğrencilerin Kredi Kartı İle Alışveriş Yapmayı Tercih Etme Nedenlerinin Değerlendirilmesi

Ölçek Değerleri: 1: Hiç, 2:Çok Az, 3: Orta, 4: Fazla, 5: Çok Fazla

“Kredi kartının puan biriktirmesi”, “öğrencinin nakit parasının olmaması” ve “taksit erteleme imkanının olması” nedenleriyle ankete cevap verenlerin  kredi kartını kullanmada yüksek etki derecesi ile derecelendirilmelerinin olası nedenleri arasında, (a) gelir düzeylerinin genelde düşük olması ve bu sebeple insanların nakitlerini mümkün olduğunca ellerinde tutma düşüncesi içerisinde olmaları, (b) kazançlarını kısa vadede alternatif yatırım araçlarına yönlendirme eğiliminde olmaları ve (c) olağandışı durumlarda kredi kartlarını önemli bir kaynak oluşturma aracı olarak görmeleri ve kredi kartlarının nakit sıkıntısı hissetmeden alışverişe fırsat tanıması gösterilebilir.

Öğrencilerin cinsiyete göre internetten alışveriş yapıp yapmama durumuna bakıldığında , kız öğrencilerden 35’nin %60.34’nün internetten alışveriş yapmadığı, 23 kız öğrencinin % 39.66 payla internetten alışveriş yaptığı görülmektedir. Erkek öğrencilerin durumu incelendiğinde ise 23 öğrencinin % 44.23’lük payla internetten alışveriş yaptığı, 29 öğrencinin %55.69 payla internetten alışveriş yapmadığı görülmektedir. Bu durumda kızların erkeklere oranla, internetten alışveriş yapmama oranı  daha fazla olmaktadır(Şekil 1).

Şekil 1: Öğrencilerin Cinsiyete Göre Kredi Kartıyla İnternetten Alışveriş Yapıp-Yapmama Durumu

Öğrencilerin elektronik ortamda alışveriş yapma oranı her geçen gün artsa bile , yine de henüz yaygın değildir. Çünkü tüketicilerin elektronik alışverişe yönelik çeşitli kaygı ve sorunları vardır. Bunların başında kredi kartı bilgilerinin çalınması ile ilgili olarak güvenlik sorunu yer almaktadır(Belanger vd., 2002:247; Sihgh ve Hill, 2003:.634; Lin, 2007:.434). Birçok tüketici bu yüzden elektronik alışverişi tercih etmemektedir. Bunun dışında elektronik alışveriş; sipariş edilen ürünle teslim edilen ürünün farklı olması, satın alınmak istenen ürünle ilgili yeterli bilgilerin web sitesinde yer almaması, ürüne dokunma ve hissetme olanağının bulunmaması, ürünün kalitesinden emin olamamak, bozulabilecek ürünlerle lüks ve büyük ürünler için uygun olmaması, teslimat giderlerinin fazla olması ve teslimatta gecikmeler, sosyal boyutunun zayıf olması ve ürünün iadesine ilişkin sorunları da beraberinde getirebilmektedir (Tekinay, 2000:124-125). Bu yüzden tüketicilerin elektronik alışveriş hakkındaki görüşlerinin incelenmesi, birçok ülkede yaygın olan elektronik alışverişin ülkemizde neden daha az tercih edildiğinin gösterilmesi açısından önemlidir.

Anket yapılan 110 öğrenci arasında 93 öğrencinin 1 adet kredi kartının olduğu, 16 öğrencinin 2 adet kredi kartının olduğu, 1 öğrencinin de 3 adet kredi kartı olduğu görülmektedir(Şekil 2). Öğrencilerin çoğunun sahip olduğu kredi kartında ek kart kullanıcısı olmadığı, kendi kartının olduğu saptanmıştır.

Şekil 2. Öğrencilerin Sahip Oldukları Kredi Kartı Sayısı

Şekil 3’ de öğrencilerin kredi kartlarında tercih ettikleri bankalara bakıldığında, 78 öğrenciyle İş Bankasının en fazla tercih edilen banka olarak görünmektedir. İş Bankasının en fazla tercih edilen banka olmasının sebebi de, öğrenci kimlik kartlarının İş Bankası aracılığı ile çıkarılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Böylece öğrenci daha rahat bir şekilde kredi kartını o bankadan alabildiği için, daha fazla sayıda çıkmıştır. Yapı Kredi Bankası da 12 öğrenciyle ikinci sırada yer alırken, Garanti Bankası da 10 öğrenciyle üçüncü sırada yer almaktadır. Öğrencilerin en az tercih ettikleri bankalar ise Finansbank ve TEB(Türkiye Ekonomi Bankası) olarak görülmektedir

Şekil 3: Öğrencilerin Kredi Kartı Kullanımında Tercih Ettikleri Bankalar

.             Tablo 5’de öğrencilerin sahip olduğu kredi kartı sayısı ile yaşı arasındaki ilişkiyi tespit etmek amacıyla yapılan varyans analizinde, öğrencilerin sahip olduğu kredi kartı sayısı üzerinde yaşın etkisinin olduğu saptanmıştır(0.000<0.05). Öğrencilerin yaşı büyüdükçe sahip olduğu kredi kartı sayısında azalmanın olduğu görülmektedir. Öğrencilerin kredi kartı kullanım sürelerine bağlı olarak, harcama sonrasında yaşadıkları ödeme güçlüğü ve diğer harcamalarda yaşadıkları sıkıntılar sonucunda edindikleri tecrübelerle, daha fazla kredi kartı sahibi olmayı düşünmedikleri gözlemlenmiştir. Cinsiyetin ise, öğrencilerin sahip olduğu kredi kartı sayısı üzerinde etkisinin olmadığı görülmektedir (0.092>0.05).

Tablo 5: Öğrencilerin Sahip Olduğu Kredi Kartı Sayısında Yaşın ve Cinsiyetin Etkisinde ANOVA Sonuçları

       *p<0.05 ise anlamlı

Uygulanan Kruskal-Wallis farklılık testi sonucunda Tablo 6’da belirtilen faktörler, ankete katılan  kredi kartı sahibi öğrencilerin  ailelerinin kredi kartından haberdar olup –olmama durumu ve öğrencilerin yaşına göre  istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermektedir. Ailenin öğrencinin sahip olduğu kredi kartından haberdar olması, kredi kartı limiti düşük olanlar üzerinde daha etkili bir faktör olarak belirlenmiştir. Ailenin gelir düzeyinin düşük olmasının ve buna bağlı olarak , öğrencinin kısıtlı bir limitle harcama yapma zorunluluğunun olması sebebiyle, ailesine haberdar etmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Öğrencilerin yaşı arttıkça, kullandıkları kredi kartı limitinin azaldığı görülmektedir. Öğrencilerin yaşları büyüdükçe ve harcamalarını kendi imkanlarıyla karşılamayı öğrendikçe, kredi kartlarını daha bilinçli kullandıkları görülmektedir. Kredi kartı sahibi öğrencilerin cinsiyeti ve kredi kartı limitine göre istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamaktadır.

Tablo 6: Öğrencilerin Kredi Kartı Limitinde  Etkili Olabilecek Faktörlerin Karşılaştırılması

Test %95 güven aralığında yapılmıştır.

      H 1d: Kredi kartı kullanımında etkili olabilecek faktörler kredi kartı limitine göre  farklılık göstermektedir.

      H 0: Kredi kartı kullanımında etkili olabilecek faktörler kredi kartı limitine göre  farklılık göstermemektedir

Öğrencilerin internet bankacılığını kullanıp kullanmama durumun bakıldığında, Şekil 4’de görüldüğü gibi, toplam 58 kız öğrencinin % 65,5’nin internet bankacılığını kullanmadığı, % 34.5’nin ise internet bankacılığını kullandığı görülmektedir. Erkek öğrencilerin ise alışverişlerinde kız öğrencilere göre daha az internet bankacılığını kullandıkları görülmektedir.

Şekil 4: Öğrencilerin Cinsiyetine Göre İnternet Bankacılığını

Kullanıp-Kullanmama Durumu

Şekil 5’ e bakıldığında, öğrencilerin %57’sinin kredi kartı borcunun asgarisini ödediği, %43’nün ise kredi kartı borcunun tamamını ödediği görülmektedir. Öğrencilerin büyük bölümünün kredi kartı borcunun tamamını ödemesinin sebebi olarak, kredi kartını bilinçsiz bir şekilde kullanmaları gösterilebilir. Çünkü öğrenciler, kredi kartı borcunu ödemek için, nakit para sıkıntısı yaşadıklarından kredi kartı borcunun asgarisini ödemek durumunda kalmaktadırlar. Fakat bunun sonucunda doğan borç faizinden de şikayet ettikleri gözlemlenmiştir.

Şekil 5: Öğrencilerin Kredi Kartı Borcunun Ödeme Durumu

5.Tartışma ve Sonuç

Bu araştırmada meslek yüksekokulundaki kredi kartı sahibi olan öğrencilerin demografik özelliklerine göre(cinsiyet, gelir, sahip olunan kredi kartı sayısı, kredi kartı limiti vb.) kredi kartı kullanımına yönelik tutumları arasındaki ilişkiler incelenerek, kredi kartı kullanımlarında hangi faktörlerin daha etkili olduğu, kredi kartı kullanım alışkanlıkları ve kredi kartı borcu ödemede gösterdikleri tutum ve davranışlarındaki değişiklikleri ölçme amaçlanmıştır.

Örnekleme kapsamında yer alan Kocaeli Üniversitesi Arslanbey Meslek Yüksekokulundaki kredi kartı sahibi öğrencilere uygulanan 110 kullanılabilir anket formunun değerlendirilmesi sonucunda ulaşılan çarpıcı sonuçlar aşağıda özetlemiştir.

(a)          Öğrencilerin demografik özellikleri incelendiğinde, ankete cevap verenlerin % 52.7’sinin kız, %47,3’ünün erkek öğrenci olduğu anlaşılmaktadır. Öğrencilerin ailelerinin ortalama aylık gelirlerine bakıldığında, 1001-1500 arasında gelire sahip öğrencilerin % 49.09 ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir.

(b)Öğrencilerin kredi kartına sahip olmasında ailesinin bilgisi olup olmama durumu incelendiğinde, 58 kız öğrenci arasında 44’ünün(%75,9) ailesinin kredi kartı kullanımından haberdar olduğu, erkek öğrencilerde ise, toplam 52 erkek öğrenci arasında 39’unun(%75) ailesinin kredi kartı kullanımından haberdar olduğu görülmektedir.

(c)Tablo 3’de uygulanan Mann-Whitney U farklılık testi sonucunda belirtilen kredi kartı kullanım alanları bakımından gıda ürünleri ve ulaşım harcamaları dışındaki yaptıkları harcamalar, öğrencilerin cinsiyetlerine göre, istatistiksel olarak anlamlı faklılık bulunduğu gözlemlenmiştir.

(d)Öğrencilerin kredi kartını alışveriş yapmayı tercih etme nedenleri aritmetik ortalamaları dikkate alınarak değerlendirildiğinde “kredi kartının puan biriktirmesi”(3.3091) en fazla tercih etme nedeni olarak belirlenmiştir. “Öğrencinin nakit parasının olmaması”(2.9364), “taksit erteleme imkanının olması”( 2.5909) ve  “kredi kartı borcunu ailesinin ödemesi”( 2.0273) gibi nedenler de kredi kartı ile alışveriş yapmayı tercih etme nedenleri arasında yer almaktadır.

(e)Öğrencilerin cinsiyete göre internetten alışveriş yapıp yapmama durumuna bakıldığında, 23 kız öğrencinin % 39.66 payla internetten alışveriş yaptığı,  29 erkek öğrencinin %55.69 payla internetten alışveriş yapmadığı görülmektedir. Erkelerin, kızlara oranla internetten daha fazla oranda alışveriş yaptıkları saptanmıştır(Şekil 1).

(f)Ankete katılan 110 öğrenciden %84.55’nin sadece 1 tane kredi kartı sahibi olduğu , %14.55’nin 2 tane kredi kartı sahibi olduğu, %0.9 ‘nun ise 3 kredi kartı sahibi olduğu belirlenmiştir.

(g)Öğrencilerin kredi kartlarında tercih ettikleri bankalara bakıldığında, 78 öğrenciyle İş Bankası’nın en fazla tercih edilen banka olduğu saptanmıştır. Yapı Kredi Bankası ve Garanti Bankası da en çok tercih edilen 2.ve 3. banka olmaktadır.

(h)Öğrencilerin sahip olduğu kredi kartı sayısı üzerinde yaşın etkisinin olduğu saptanmıştır (0.000<0.05).Cinsiyetin ise , öğrencilerin sahip olduğu kredi kartı sayısı üzerinde etkisinin olmadığı görülmektedir (0.092>0.05).

(i)Ankete katılan kredi kartı sahibi öğrencilerin  ailelerinin kredi kartından haberdar olup –olmama durumu ve öğrencilerin yaşına göre  istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermektedir. Ailenin öğrencinin sahip olduğu kredi kartından haberdar olması, kredi kartı limiti düşük olanlar üzerinde daha etkili bir faktör olarak belirlenmiştir.

(i)Erkek öğrencilerin%30.8’inin internet bankacılığı kullandığı, kız öğrencilerin ise %34.5’nin internet bankacılığını kullandığı saptanmıştır.

(j)Öğrencilerin %57’sinin kredi kartı borcunun asgarisini ödediği, %43’nün ise kredi kartı borcunun tamamını ödediği görülmektedir.

Yapılan çalışma sonucunda, kredi kartı kullanan üniversite öğrencilerinin, harcamalarını düşünmeden yaptıkları gözlemlenmiştir. Öğrencilerin çoğunun kredi kartının borcunun asgarisini ödemesi de, daha fazla borçlandıklarının bir göstergesi olmaktadır. Bu nedenle günümüz gençlerine, bilinçli kredi kartı kullanımı ne kadar iyi anlatılır ve bu konuda gereken eğitim verilirse, gelecekte daha bilinçli alışveriş yapmaları sağlanabilir. Böylece harcamalarında kredi kartını daha bilinçli kullanacak tüketici sayısı da artmış olacaktır..