Yrd. Doç.Dr. Mustafa CAN

PAY SAHİPLERİNİN İNTERNET ÜZERİNDEN OY KULLANMASI SURETİYLE, KARAR ALMA SÜRECİNE ETKİN KATILIMININ SAĞLANMASI

I. GİRİŞ

Halka açık anonim ortaklıklarda pay sahipleri, ortaklık genel kurul toplantılarına, çeşitli sebeplerden dolayı(genel kurul toplantı yerinin uzaklığı, katılım masraflarının ağırlığı, küçük pay sahiplerinin etkili olamayacakları düşünceleri, pay sahiplerinin ortaklık hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları gibi) katılmamakta yada gereken ilgiyi göstermemektedirler. Bunun sonucu olarak da, az sayıda organize olmuş bir grup pay sahibi, ortaklığın yönetimini yada kontrolünü ele geçirmektedir. Bu husus “güç boşluğu” [1]olarak ifade edilmektedir. Anonim ortaklıklarda güç boşluğu kavramı ile, pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına katılmamaları sebebiyle kullanılmayan, en çok kararlara ve ortaklığın kaderine etkili olabilecek miktardaki oylardan doğan eksik gücün bıraktığı boşluk ifade edilir[2]. Pay sahiplerinin sayıları binleri hatta on binleri bulan anonim ortaklıklarda genellikle, toplantılara katılmanın gerçekleştiği varsayılsa bile, oyların bilinçli bir şekilde kullanılacağı bir karar ortamının oluşması, maddeten imkansız bir durumdur[3].

Pay sahipleri anonim ortaklığın genel kurul toplantılarına katılmamak suretiyle, yıllık hesapların denetimi, onaylanması veya reddi, yönetici ve denetçilerin seçimi yada azli, ibra edilmeleri veya edilmemeleri, bilgi almaları, iptal davası açmaları için şartları yerine getirmeleri gibi, sadece genel kurul toplantılarında söz konusu olan karar verme sürecine de katılmamaktadırlar.

Halka açık anonim ortaklıklarda önemli bir sorun olan güç boşluğunun giderilmesi için, çeşitli çözüm yolları ileri sürülmüştür.  Bu çözüm yollarından bazıları; kooperatiflerde uygulanan mektupla oy kullanma sistemi, oydan yoksun paylar çıkarılması önerisi, oy sözleşmeleri yapılması ve vekaleten oy kullanma sistemi(proxy system) olarak sayılabilir. Ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkarılan tebliğ ile[4](Halka Açık Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarına Vekaleten Oy Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla Vekalet veya Hisse Senedi Toplanmasına İlişkin Tebliğ) vekaleten oy kullanma sistemi(proxy system), genel kurul toplantılarında oluşan güç boşluğunun giderilmesi için, çözüm yolu olarak benimsenmiştir. Bu sistemle ilgili olarak, ağır bir prosedürü gerektirmesi, masraflı oluşu, yönetim ve kurumsal yatırımcılar lehine olması gibi, eleştiriler ileri sürülmektedir[5]. ABD de sermaye piyasası ve halka açık anonim ortaklıklarla ilgili olarak, düzenleme yapma yetkisine sahip olan “Securities Exchange Commission(SEC)”, pay sahiplerinin ortaklık yönetimine daha etkin katılımını sağlamak için, gerekli çalışmaları ve düzenlemeleri yapmaktadır.

Teknolojinin gelişmesi, özellikle de iletişim alanında hızlı gelişmenin sağlanması ile, hukuki ilişkilerinde boyutu değişmiştir. Son yıllarda iletişim vasıtası olarak, internetin gelişmesi ve yayılması ile birlikte, kişiler arasında iletişim ve bilgi akışı daha da hızlandı ve ucuzladı[6]. Tüm bunların sonucu olarak, kurumların ve kişilerin yürüttüğü kırtasiyeye yada ağır prosedüre dayanan işlemler, sanal ortama taşınarak, basitleştirildi ve kolaylaştırıldı.

Her alanda hızlı bir şekilde hayatımızın her aşamasına giren internet, hukuksal sorunları da beraberinde getirdi. Özellikle ispat yada gizliliğe ilişkin konular yeniden ele alınmaya başladı[7].

İnternet üzerinden  her türlü işlemin yapılabilmesi imkanı, siyasi arenada da kendini hissettirmeye başladı. İlk defa 1996 yılında  başkanlık adayı seçiminde “the reform party” adı verilen parti, üyelerine internet üzerinden oy kullanmalarına imkan tanıyarak, başkanlık seçim prosedürüne girmelerine imkan tanıdı[8]. Bu gelişmelerle birlikte, pay sahiplerinin ortaklık faaliyetlerine etkin katılımını sağlamada, özellikle genel kurul toplantılarına katılmada ve karar verme sürecinde yaşanan sorunların çözümünde, internet imkanlarından yararlanılması gündeme geldi.

Biz çalışmamızda pay sahiplerinin internet üzerinden genel kurul toplantılarına katılabilmelerine imkan tanıyan düzenlemeler üzerinde duracağız. Bu amaçla ilk olarak, ortaklık faaliyetleri üzerinde, pay sahiplerinin etkinliğinin artırılmasına yönelik olarak, tarihi gelişim üzerinde kısaca duracağız. Daha sonra da, internet üzerinden pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına katılmalarına ilişkin uygulama ve düzenlemeleri inceleyeceğiz.

II. PAY SAHİPLERİNİN ORTAKLIK FAALİYETLERİNE KATILIMINI SAĞLAMA

Pay sahipleri ortaklığın gerçek sahibi olmakla birlikte, ortaklık faaliyetlerine genellikle, genel kurul toplantılarına katılma ve oy kullanma suretiyle, dolaylı olarak katılmaktadırlar.

A.Tarihi Gelişim

Anonim ortaklıklar ilk olarak gelişmeye başladığı zamanlarda, pay sahipleri ortaklığın gerçek sahipleri olarak, daha ziyade küçük ve lokal bir ilişki içerisindeydiler[9]. Dolayısıyla pay sahiplerinin küçük bir grup oluşturması ve ortaklık üzerinde daha etkin olmaları, ortaklık faaliyetlerini takip etmelerini ve katılmalarını gerektirmekteydi[10]. Bu durum pay sahiplerinin menfaati açısından son derece önemliydi.  Yapılan düzenlemelerle, pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına katılımları ve teklifte bulunmalarına imkan tanındı[11].

Zamanla anonim ortaklıklarda pay sahiplerinin sayılarında artış yaşandı. Halka açık anonim ortaklık adı verilen, yeni ticari organizasyon modeli geliştirildi. Bu gelişme ile birlikte, pay sahipleri ortaklık faaliyetlerinin yönlendirildiği, genel kurul toplantılarına gereken ilgiyi göstermemeye başladılar. Bunun sonucu olarak da ortaklık yönetiminin kontrolü üzerinde, değişik senaryolar üretilmeye başlandı. Özellikle pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına olan ilgisizliğinden, istifade eden çıkar grupları ortaklık yönetimini kontrol ederek, büyük bir gücü yönlendirmeye başlaması, önemli bir sorun olarak ortaya çıktı[12]. Sorunun çözümüne yönelik olarak, oy hakkının devri olarak ifade edilen “proxy system” önerildi. Bu sistem aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bir çok ülke tarafından uygulamaya konuldu. Bu sistemin kaynağı ABD hukukudur. ABD hukukunda “proxy system”, ortaklık yönetimini ele geçirmede kullanılan bir araçtır. ABD de ortaklıklarda yönetici grup, şirketteki pay sahibi listelerinden istifade etmek suretiyle, pay sahipleriyle ilişki kurar ve onlardan genel kurul toplantılarında kullanılmak üzere, vekalet talep eder. Yönetimi yada ortaklık kontrolünü ele geçirmek isteyen pay sahipleri yada muhalifler de bu yarışa katılarak, onlar da pay sahiplerini yaptıkları propaganda ile, vekaletlerini almaya çalışırlar. Bu mücadeleye vekalet mücadelesi(proxy contests) adı verilir[13].

1934 yılında ABD de “Securities Exchange Act” adı verilen menkul kıymetlere ilişkin düzenlemenin 14(a) maddesi uyarınca, menkul kıymet piyasası ile ilgili hususları düzenlemek üzere, ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu benzeri fonksiyonları ifa eden “Securities Exchange Commission(SEC)” adı verilen bir komisyon kuruldu[14]. Komisyon kamuyu aydınlatma(disclosure) ve yatırımcıların bilgilendirilmesi konularında her türlü hukuksal düzenleme yapma yetkisine sahipti[15]. Komisyon bu amaçlar doğrultusunda ilk olarak vekalet kurallarına ilişkin olarak(proxy rules) bir takım düzenlemeler yaptı. Ancak bu düzenlemeler eksik ve yetersizdi[16]. Komisyon bu düzenlemelerin eksikliğini gidermek üzere, yeniden çalışmalara başladı. 1938 yılında kısa adı X-14 adı verilen bir düzenleme yayınladı[17]. Bu düzenlemeler etkisini 1964 yılına kadar devam ettirdi. Ancak 1964 yılında yeni değişikliklere ihtiyaç duyuldu. Kısa adı “SEC” olan komisyon değişen şartlara ve gelişmelere göre, sürekli yeni düzenlemeler yapmak suretiyle yatırımcıların, sermaye piyasasını çalıştıran sürece etkin katılmalarını sağlamayı amaçlamaktadır[18].

B. Vekaleten Oy Kullanma Sistemi(Proxy System)

Vekaleten oy kullanma sistemi öncesinde, pay sahipleri ortaklık faaliyetleri ile ilgili her türlü bilgiyi serbestçe alabilmekteydi. Ancak vekaleten oy kullanma sisteminin kabulü ile birlikte, bilgi alış verişi belli kurallara bağlandı. Bir başka deyişle, pay sahiplerinin bilgi alış verişi, vekaleten oy kullanmasına bağlandı[19]. Bu durum aslında mevcut yönetim için, ortaklığı kontrol etmekte önemli bir avantaj sağlamakta, hareket ve faaliyetlerini bağımsız olarak rahat bir şekilde yürütmesine imkan tanımaktadır[20]. Ayrıca yönetim kurulu vekaleten oy kullanma sisteminde (proxy system), muhaliflere yani karşı tarafa nazaran daha avantajlı durumdadır. Bir başka deyişle pay sahiplerine ilişkin bilgiler, ortaklık imkanları(memurlar, telefon, faks bilgisayar vs) ve yaptıkları masrafların ortaklık bütçesinden(the corporate treasury) karşılanması gibi fırsatlar, mevcut yönetim kurulunun vekalet mücadelesinde, karşı tarafa nazaran, önemli avantajlar sağlamaktadır. Bu avantajla vekalet mücadelesine giren bir yönetim kurulunun, başarısız olma ihtimali oldukça zayıftır[21].

“Proxy Rules” adı verilen vekalet kuralları, vekalet çağrısında(solicitation) bulunacak olan, ortaklık yönetimi ve muhalif pay sahiplerinin, genel kurul toplantısı öncesinde komisyona bildirimde bulunmak ve komisyon tarafından belirlenen bilgileri, pay sahiplerine bildirilmesi zorunluluğu getirmiştir. Bu amaçla pay sahiplerine verilecek bilgiler 14a-3 kuralında belirtilmiştir.14 a-3 kuralına göre, ortaklığın mevcut mali durumu ile son üç yıla ait ortaklığın finansal durumuna ilişkin temel veri ve analizler gönderilir[22]. Pay sahiplerinin genel kurul toplantılarında teklif vermelerine ilişkin olarak, 14a-8 kuralı bir takım düzenlemeler içermektedir. 14a-8 kuralına göre, eğer bir pay sahibi gelecek genel kurul toplantısı için teklif yapmak istiyorsa, ortaklık pay senetlerinin % 1’ine veya 1000$ değerinde toplam pay senedine sahip olması ve bunları en azından bir yıldan beri elinde bulunduruyor olması gereklidir[23]. Ayrıca bu niteliklere sahip pay sahibi yada pay sahipleri, sadece bir teklifte bulunabileceklerdir[24]. Bir teklif için kullanacakları kelimeler de sınırlandırılmıştır[25]. Bu düzenleme pay sahiplerinin teklifte bulunmak suretiyle, genel kurul faaliyetlerine aktif olarak katılmasını zorlaştırmakta hatta engellemektedir. Bu halde genel kurul toplantısında, teklifte bulunmak hakkı sadece yönetim kuruluna ait olacaktır[26].

Vekalet toplamaya ilişkin düzenlemeler, komisyon tarafından(SEC), 1992 yılında yeniden gözden geçirildi. Özellikle pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına aktif olarak katılımını sağlamak amacıyla, pay sahipleri ile ortaklık arasında iletişimi ve bilgi alışverişini kolaylaştırıcı yeni hükümlere yer verildi[27]. Yeni düzenleme ile vekalet toplamada önemli bir kavram olan “solicitation”(çağrı) ifadesinin içeriği daha da genişletildi. Pay sahiplerinin yönetim kuruluna alternatif aday listesi oluşturması, vekalet toplaması için propaganda yapabilmesi ve bunlara ilişkin çağrı(solicitation) yapabilmesine imkan tanındı[28].

Tüm bu düzenlemeler ve yenilikler, ABD hukukunun temel sorunu olan, pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına katılımını artırma çabalarının bir ürünüdür[29]. Pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına katılımını sağlayarak, karar mekanizmalarında yer almasını temin etmek, ortaklığın gerçek sahipleri olarak, pay sahiplerinin statülerinin korunmasını sağlar[30]. Zaten bu amaç doğrultusunda hareket eden kanun koyucu, ortaklıkla ilgili bazı kararların alınması için, ağırlaştırıcı çoğunluk aramıştır[31]. Bu açıdan, vekaleten oy kullanma yolu(proxy system) ile, pay sahiplerinin oylarının toplanması, bu surette genel kurul toplantılarında kullanılması, haklı olarak anonim ortaklığın mantığına ve temel prensiplerine aykırı düştüğü iddiaları ileri sürülmüştür[32]. Hatta vekalet düzenlemelerinin yönetimin lehine olduğu, mevcut yönetimin ortaklığın kontrolünü devam ettirmede önemli bir araç olduğu da, ileri sürülmektedir[33]. Bu iddialar vekalet çağrısında bulunarak, pay sahiplerinden oy hakkının kullanılma hakkının devrini istemeye ilişkin kuralların, yöneticilerin lehine olması ve yöneticilerin ortaklık imkanlarını da, bu mücadele de kullanabilmelerinden kaynaklanmaktadır[34].

III. İNTERNET

1970 yılından itibaren internetin varlığı bilinmekle beraber, bugünkü manada yayılmaya başlaması, son onbeş yılda söz konusu olmuştur[35]. İnternetin hızla dünya çapında yayılması, mevcut sınırları ve yasakları da kaldırmasını sağladı[36]. Özellikle iletişim alanında getirdiği yeniliklerle, haberleşme daha ucuz ve hızlı hale geldi. Bilgisayar teknolojisinin de hızla gelişimi ve değişimi, beraberinde internet ağının yayılması, sanal alem adı verilen yeni bir dünyanın doğmasına sebebiyet verdi[37].

A. İnternet ve Hukuk

İnternet ortamının gelişimi ve yayılması bir çok hukuksal sorunu da beraberinde getirdi. Özellikle gizliliğin korunması ve ispat hukukuna ilişkin sorunlar gündeme geldi. Bundan sonra, internet kullanıcılarına şifre ve kullanıcı adı verilmek suretiyle, bu alanda karşılaşılan sorunlar giderilmeye çalışıldı[38].

İnternet imkanlarından faydalanılarak, pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına dolayısıyla da, ortaklık faaliyetlerine etkin olarak katılımlarını sağlamak, nasıl mümkün olabilir? Sorusu tartışılmaya başladı[39]. İnternet ortamının oluşturduğu sanal alem sayesinde, yazılı, sözlü ve görsel iletişimin mümkün olması ile pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına, fiziksel olarak bulunmadan, sanal alem vasıtasıyla katılmaları, oy kullanmaları teklifte bulunmalarına sıcak bakılmaya başlandı[40]. Geçmişte genel kurul toplantılarına şahsi olarak katılmak, öneride bulunmak, tartışmalara katılmak gerekli iken, günümüzde artık internet imkanlarından faydalanmak suretiyle, bunların tamamını gerçekleştirmek mümkündür[41]. Genel kurul toplantılarına katılım, video ortamının sanal aleme internet vasıtası ile, taşınması halinde, görüntülü iletişim de söz konusu olabilecektir[42].

İnternet ortamında iletişim çok ucuz ve hızlı bir şekilde sağlanmaktadır. Kullanıcılar genellikle bir sağlayıcı(provider) vasıtasıyla(American Online(AOL)) gibi, sanal aleme girebilmektedirler[43]. Kullanıcılar bu surette değişik web sayfalarına girebilmekte, e-maillerini serbestçe  gönderebilmektedirler[44].

B. İnternet Üzerinden Vekalet Mücadelelerinin Yürütülmesi

Kısa adı “SEC” olan komisyon, pay sahiplerinin ortaklık genel kurul toplantılarına katılımını artırmak, böylelikle ortaklık karar verme mekanizmalarında pay sahiplerini etkin kılmak amacıyla, günün şartlarına ve teknolojik gelişmelere uygun olarak değişik çözüm yolları öngörmektedir[45]. SEC bu amaçla internet üzerinden vekalet sisteminin(proxy system), işlemesine yavaşta olsa, bir takım yeni düzenlemeler yapmak suretiyle, müsaade etti[46]. İlk olarak vekalet toplamada önemli bir araç olan, vekalet materyallerinin(proxy statements) internet ortamında, pay sahiplerine gönderilmesine müsaade etti. Ancak uygulamada vekalet talep ederken gönderilen, vekalet belgelerinin gönderilip gönderilmediğinin yada teslim alınıp alınmadığının tespiti hususunda bir takım karışıklıklar çıktı. Bu hususa ilişkin mahkeme kararında, internet vasıtasıyla vekalet form ve belgelerinin pay sahiplerine gönderildiğini veya teslim alındığını gösterir imza veya benzeri bir tespit vasıtası olmadığından, yada kimlik tespitleri net olarak yapılamadığından, bu işlemlerin geçersiz olduğu yönünde kararlar çıktı[47]. Bu tür mahkeme kararları sonrasında yapılan düzenlemelerde, genel kurul toplantılarında kullanılan oy yada vekaletler yönünden, imza yada kimlik tespiti açısından bir takım eksiklikler söz konusu ise, bunların geçerli olmayacağı kabul edilmiştir[48]. Delaware eyalet yasama organı, bu gelişmeleri müteakiben, pay sahiplerinin vekaletlerinin(proxy) elektronik olarak geçişine müsaade etti. Vekalet toplama çağrısında bulunanların, pay sahipleri tarafından genel kurulda oy kullanmak üzere, yetkili kılındıklarını gösterir, ibare ve onayın bulunması halinde, bunların geçerli olabileceğine ilişkin düzenlemeler öngördü[49].

Tüm bu gelişmeleri göz önünde bulunduran komisyon(SEC), menkul kıymet materyallerinin sanal alemde yatırımcılara dağıtılmasına ilişkin “Use of Electronic Media for Delivery Purposes, Exchange Act Release” adı verilen yeni bir düzenleme çıkardı[50]. Bu düzenleme ile komisyon, yatırımcıların internet ortamından faydalanarak daha ucuz ve hızlı bilgi almalarını ve ortaklıkla ilişkilerini aracısız yürütmelerini sağladı. Ayrıca elektronik ortamda pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına katılması, böylelikle yatırımcıların, ortaklık demokrasisine katılımı da gerçekleştirilmiş oldu. Dolayısıyla ortaklıkların ilişkilerini elektronik ortamdan yürütmeleri, kamuyu aydınlatma gereklerini yerine getirmeleri, yapacakları veya yaptıkları faaliyetler hakkında kamuoyunu bilgilendirmeleri, kendi web sayfaları aracılığıyla daha hızlı ve pratik olarak gerçekleştirildi. Artık bundan böyle, ortaklığın kamuyu aydınlatma gereği, pay sahiplerine yada yatırımcılara ulaştırması gerekli olan bilgiler, pay sahiplerinin e-maillerine gönderilmek suretiyle mümkün olabilecektir. İnternet ortamına hızla herkesin girmesi, kullanıcı sayısının artması ile çok yakın bir zamanda, pay sahiplerinin tamamı sanal alemdeki yerini alacağından, bu iletişim ortamının getirdiği yenilikten herkes istifade edebilecektir[51]. Ortaklığın faaliyetlerine ilişkin bilgileri yada kamuyu aydınlatma için komisyon tarafından öngörülen gerekleri yerine getirmek için, pay sahiplerinin e-maillerine gönderme yapılması, bildirimin yapıldığını tespit yada ispat(evidence of delivery) için son derece önemlidir[52]. Ortaklık bu tür bilgileri kendi web sayfasından güncelleştirmek suretiyle, yatırımcılara ve pay sahiplerine ulaştıracağını duyurmuşsa, kendi web sayfasını bu amaçla ziyaret eden pay sahiplerinin giriş şifre yada kodlarını da kayıt altına alarak, bilgilerin alındığını ispat(evidence of delivery) edebilir[53].

Komisyon tarafından vekalet mücadelelerinin internet üzerinden yapılmasına, müsaade edilmesine müteakiben, vekalet mücadelelerinin bir kısmı, internet üzerinden yapılmaya başladı. Ortaklıklar web sayfalarına vekalet mücadelesinde önemli birer araç olan vekalet beyannamesi(proxy statement) ve vekalet formunu(proxy form) yerleştirerek, komisyon tarafından öngörülen diğer bilgi ve belgeleri, pay sahiplerinin e-mail adreslerine göndermeye başladılar[54]. Muhaliflerde vekalet mücadelesi başlatmak üzere, bir web sayfası hazırlayıp, mevcut ortaklık yönetiminin, icraatlarını, hatalarını yada yolsuzluklarını bu site aracılığıyla pay sahiplerine bildirmeye başladılar, yapmış oldukları bu propaganda ile, pay sahiplerini ikna edip, kendi liste ve teklifleri için vekalet toplamaya çalıştılar[55]. Hatta daha ötede pay sahipleri birbirleri ile yada muhalif grup ile yönetim arasında chat yolu ile haberleşme yapmak suretiyle diyalog imkanını da elde ettiler[56].

C. İnternet Üzerinden Pay Sahiplerinin Oy Kullanabilmesi Teklifi

İnternet ortamında vekalet mücadelesine komisyon tarafından müsaade edilmesi, böylelikle pay sahiplerinin ortaklık yönetimine etkin katılımının sağlanması amaçlandı. Bu uygulamanın devamında, pay sahiplerinin aracısız genel kurul toplantılarına, internet ortamından istifade ederek katılmaları, oy kullanmaları tartışılmaya başladı. Bu katılımın ne şekilde yapılabileceği, hangi usulle yapılmasının ortaklık ve pay sahibi menfaatine olduğuna ilişkin çeşitli teklifler ileri sürülmeye başladı.

a. Ortaklık Homepage Aracılığıyla Oy Kullanma

Pay sahiplerinin anonim ortaklığın oluşturacağı homepage üzerinden oy kullanarak, genel kurul toplantılarına katılması önerisi, yapı itibariyle gayet basit bir sistemi gerektirmektedir. Bunun için ilk olarak, ortaklığın web sayfasında bir homepage oluşturması gereklidir. Halka açık anonim ortaklıkların çoğunda bu zaten yapılmış bulunmaktadır[57]. Bu sayede ortaklık geniş bir pay sahibi ile iletişimi doğrudan sağlamış ve bilgi alış verişini bu araç vasıtasıyla, temin etmiş bulunmaktadır[58]. Ortaklık tarafından web sayfasında oluşturulan homepage’e, sadece kayıtlı pay sahiplerinin ulaşmaları için, güvenlik şifresi yada kodu koyarak, bu bilgilere herkesin ulaşmasını engelleyebilir[59]. Bu şekilde kurulan sistem sayesinde, pay sahipleri ortaklıkla hızlı ve ucuz bir şekilde iletişim kurabilirler, ayrıca genel kurul toplantılarına katılabilir ve teklifte bulunabilirler[60]. Ortaklık web sayfasına, pay sahiplerinin birbirleri yada yönetimle ilişkilerini chat işlemi ile yürütmelerini sağlamak üzere, gerekli programı da yükletebilir. Bu suretle pay sahipleri birbirleri ile yada yönetimle, hızlı ve ucuz bir şekilde iletişim imkanı da elde etmiş olurlar. Chat odaları sayesinde pay sahipleri birbirleri ile fikir alış verişinde bulunabilir, yönetimle ilgili sorunları tartışabilirler[61].

Elektronik ortamda bir toplantı hazırlamak için, yıllık raporlar(annual report) yayınlanma tarihine doğru, web sayfasında yayınlanabilir ve pay sahiplerinin bu raporları okumaları sağlanabilir. Pay sahiplerinin genel kurul toplantılarında yapacakları tekliflere ilişkin olarak da,  web sayfasında bir mesaj sistemi oluşturulabilir. Ancak bu sistemin özellikle, halka açık anonim ortaklıklarda yüklü miktarda tekliflerin ortaya çıkmasına sebebiyet verebileceği, genel kurul toplantılarında karar verme sürecinde, bir takım sorunları çıkarabileceği ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır[62]. Bu sorunlar “digital cacophony”(dijital ahenksizlik) olarak adlandırılmaktadır. Bu sorunu çözmede halka açık anonim ortaklıkların iki seçeneği bulunmaktadır. Birinci olarak, anonim ortaklık 14a-8 kuralını işleterek, teklifleri eleme imkanını elde edecek. Ancak bu suretle de mevcut durumun devam etmesi sağlanacak. Yani internet ortamının, pay sahiplerinin ortaklık yönetimine etkin katılımını sağlamada, erişilmek istenen amaçtan uzaklaşma söz konusu olacaktır[63]. Diğer seçenek ise, mevcut durumu yani pay sahiplerinin teklifte bulunma hakkını düzenleyen 14a-8 kuralını, genişletmeyi amaçlar. Buna göre, pay sahipleri internet ortamında mesajlaşma yolu ile, 14a-8 kuralında belirtilen şartları yerine getirip, genel kurul toplantısında, mevcut yönetimin teklifleri aleyhine yada kendi teklifleri lehine organizeli olarak, oy kullanabileceklerdir. Bu şekilde mevcut bürokratik işlemler ortadan kaldırılmış ve pay sahiplerinin ortaklık faaliyetlerine etkin katılımı gerçekleştirilmiş olacaktır[64].

Anonim ortaklıklarda genel kurul toplantılarının ilanında, pay sahiplerinin toplantılara elektronik ortamda katılabilecekleri  ve e-mail yada web sayfasında oluşturulacak sistemle oy kullanabileceklerine ilişkin, hususlar da belirtilebilir. Anonim ortaklık genel kurul toplantısı için, özel bir site oluşturup, ortaklık defterine kayıtlı pay sahiplerinin, bu site üzerinden oy kullanmalarını temin edebilir. Bunun için ortaklığın yapacağı en önemli husus, güvenlik yani pay sahipleri haricinde bir başkasının bu siteye girmesini engellemektir[65].

Bu sistem sayesinde pay sahipleri ve yönetim arasında bilgi alış verişi ve kamuyu aydınlatma gerekleri, eski sisteme göre daha ucuz ve hızlı bir şekilde halledilmiş olacaktır. Ayrıca pay sahiplerinin ortaklık yönetimine etkin katılımını sağlamada, önemli bir araç olarak görev yapacaktır. Elbette bu sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesi, internet alt yapısının sağlam olmasının yanı sıra, pay sahiplerinin bu amaçları gerçekleştirebilecek kapasitede bilgisayara ve internet kullanım bilgisine sahip olmaları gerektiği unutulmaması gereken bir gerçektir[66]. Ancak mevcut teknolojik gelişmeler, bizi bu noktaya hızla götürmektedir.

b. İnternet Üzerinden Videolu Telekonferans

İnternet ortamının sağladığı diğer bir yenilik de, tarafların birbirlerinden uzak yerlerde olmalarına rağmen, sanal alemde karşılıklı olarak yüz yüze videolu ortamda, sohbet edebilmeleri ve tartışmalar yapabilmeleridir[67]. Buna “video teleconferencing over the internet” adı verilmektedir[68].

Anonim ortaklık web sayfası üzerinde, pay sahiplerinin videolu ortamda genel kurul toplantılarına katılmalarını, tartışmalara ilişkin görüş bildirmelerini sağlayıcı, sistemi geliştirebilir. Bu sistem aracılığıyla pay sahipleri genel kurul toplantılarına, fiziksel olarak bulunmadan katılma imkanını elde ederler[69]. Bu husus pay sahiplerinin ortaklık yönetimine katılımını artırmada son derece önemli bir gelişmedir. Pay sahibi bu sistem aracılığıyla genel kurul toplantısına katılması halinde, fiziksel ve şahsen genel kurul toplantılarında hazır bulunan diğer pay sahipleri ile aynı haklara sahip olacaktır[70].

IV. SONUÇ

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte hukuki ilişkilerin boyutu da değişmektedir. Özellikle son yıllarda internet ortamının sağladığı iletişim kolaylığı ve ucuzluğu sayesinde, özel ve kamuya ait işlemler hızla bu ortama taşınmaya ve buradan yürütülmeye başlandı. Bu gelişmeler beraberinde bir çok yeni hukuksal  sorunları da getirmiş olmasına rağmen, mevcut hukuksal sorunların çözümüne de önemli katkılarda bulunmaktadır. Biz yapmış olduğumuz bu çalışmada, anonim ortaklıkların pay sahiplerinin, genel kurula ve dolayısıyla da ortaklık faaliyetlerine katılımını artırmada, internet ortamının ne şekilde katkıda bulunabileceğini inceledik.

Yukarıda belirttiğimiz üzere, bu gelişmeler anonim ortaklıklarda pay sahiplerinin yönetime katılımını artırmada, göz önünde bulundurulması gereken son derece önemli konulardır. Ülkemizde her ne kadar ABD de olduğu yoğunlukta, yönetime katılım sorunları yaşanmamakla birlikte, yakın bir gelecekte halka açık anonim ortaklıkların sayısının ve pay sahipleri sayısının artmasıyla birlikte, benzer sorunların bizde de yaşanacağı şüphesizdir. Pay sahiplerinin internet üzerinden vekalet mücadelelerine yada doğrudan ortaklık genel kurullarına katılımının sağlanması, pay sahiplerinin ortaklık yönetimine katılım sorunlarını azaltacak nitelik arz etmektedir. Özellikle anonim ortaklıkların kamuyu aydınlatma gereklerini yerine getirmeleri, internet üzerinden daha ucuz ve hızlı olarak yürütülmesi ile de mümkün olabilecektir. Pay sahiplerinin internet ortamından istifade ederek, genel kurul toplantılarında oy kullanmaları yada videolu telekonferans yolu ile toplantılara katılarak teklifte bulunmaları ve müzakerelere katılmaları, uzun zamandır ortaklıklar hukuku gündemini işgal eden, yönetime katılım sorunlarını çözecek nitelikte gözükmektedir.

KAYNAKÇA 

Kitaplar ve Makaleler

1) ARANOW, E./EINHORN, H., Proxy Contests For Corporate Control, Second Edition, New York 1968.

2) BAİLERS, L., Virtual Meetings: New Software and Hardware are Bringing Business Together with İnternet Based Conferencing, Windows Magazine, Jan.1. 1997, s.3 vd.).

3) BOYNE, C.D., Proxy Regulation and the Rule Making Process: 40 Va.L.Rev. 387, s. 390.

4) EMERSON, D.F./LANTCHAM, C.F.,Shareholder Democracy:A Broader Outlook for Corporations,1954, s.5.

5) GİLBERT L.D., Dividends and Democracy, 1956, 34.

6) GOFF, L., The Webbing of the President:Populism and Propoganda? Computer World, Sept. 2, 1996, s.79.

7) KAREN, D., the Web-A Valid Proxy for ProxyüFight Notices? Nat’l L.J., Jan.29, 1996, s.1.

8) KOBLER, P.G., Shareholder Voting Over the Internet: A Proposal for Increasing Shareholder Participation in Corporate Governance, s. 1(www.law.ua.edu/lawreview/kobler.htm).

9) LOEWENSTEİN, J.M., The SEC and the Future of Corporate of corporate Governance, 45 Ala. L. Rev. 783 1993, s. 797.

10) MAYES, J., Corporate Connections, İnternet World, Mar. 1996, s.66.

11) MATHESON, H.J./OLSON, B.A., Corporate Cooperation, Relationship Management, and the Trialogical Imparetive for Corporate Law, 78 Minn. L. Rev., 1994, s.1443.

12) MOORE, W.D., The Emperor’s virtual Clothes: The Naked Truth About Internet Culture, 1995, s.3.

13) PAONE J., Video Meets Ethernet,, Desktop Videoconferencing Catches On In TCP/IP and PC-Based LANs Internetwork, Now.1. 1994, s.1.

14) ROBBINS, S., The Securities Market, New York 1966, s.86.

15) TEKİNALP, Ü., Halka Açık anonim Ortaklıklarda Yönetime Katılma Sorunları, İstanbul 1979

16) TEKİNALP Ü., Halka Açık Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Oluşan Güç Boşluğu Sorununa İlişkin Çeşitli Çözümler ve Öneriler ve Eleştiri, Kubalı’ya Armağan, İstanbul 1974 .

Tebliğler ve Raporlar:

1) Halka Açık Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarına Vekaleten Oy Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla Vekalet veya Hisse Senedi Toplanmasına İlişkin Tebliğ.

2) Use of Electronic Media for Delivery Purposes, Exchange Act Release