 |
|||||
|
|
|||||
|
Yrd.Doç.Dr. Mehmet YÜCE
GELİR VERGİSİNDE YILLIK BEYANNAMENİN DÜZENLENMESİ Bilindiği gibi, değişik ülke uygula-malarında gelir vergisi matrahı tespit edilirken ya çeşitli kaynaklar/unsurları ayrı ayrı, ya da tüm unsurlardan elde edilen kazanç birlikte dikkate alınmaktadır. Bu bakımdan gelir vergisinin sedüler ve üniter şeklinde iki uygulama biçimi söz konusudur. Mükellefin her türlü kazanç ve iratlarını bir araya getirmek suretiyle matrahın belirlendiği üniter gelir vergisi sistemin-de, gayrisafi gelirden, yükümlünün şahsi, ailevi ve mali durumuna göre, başta en az geçim indirimi olmak üzere çeşitli indirimler yapıldıktan sonra bir bütün olarak vergilendirilir.
Türkiye'de gelir üzerinden alınan ve toplam vergi gelirleri içinde önemli bir paya sahip olan Gelir Vergisi, GVK'nun 2. maddesinde sayılan Ticari kazançlar, Zirai kazançlar, Ücretler, Serbest meslek kazançları, Gayrimenkul sermaye iratları, Menkul sermaye iratları ve Kaynağı ne olursa olsun diğer her türlü kazanç ve iratlar (4444 sayılı Yasa ile, 1999-2002 yılları gelirlerinin vergilendirilmesinde kaynağı ne olursa olsun diğer her türlü kazanç ve iratlar unsuru yerine, değer artış kazançları, vergilendirilmeyecek değer artış kazançları, vergiye tabi arızi kazançlar ihdas edilmiştir) safi tutarları üzerinden hesaplanmaktadır. Bu nedenle, her bir gelir unsuru için kendi mantığı ve hukuki durumuna göre gayrisafi tutardan varsa istisna ve muafiyetler ile kanunen kabul edilen giderleri indirmek suretiyle safi tutara ulaşılmaktadır. Gelir vergisi matrahı tespit edilirken ticari kârdan mali kâra geçişin sağlanması için gerekli uyumlaştırmaların yapılması da gerekmektedir. GVK 85'nci maddesinde ise, "Mükellefler, 2.nci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur" denilerek, gerçek ödeme gücünü kavramaya yönelik üniter sistem kabul edilmiştir.
Ülkemizdeki uygulamada, tacirler, çiftçiler (gerçek dışı usule tabi olanlar hariç) ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname vermek zorundadırlar. Bu mükellefler 2000 yılı kazançlarına ilişkin beyannamelerini 2001 yılının MART ayı içerisinde kayıtlı bulundukları vergi dairesine vereceklerdir. Bunlar beyanna-melerini, elden verilebilecekleri gibi posta yolu ile de gönderilebileceklerdir. Beyanname posta ile taahhütlü olarak gönderildiğinde, postaya veriliş tarihi beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir. Beyanname normal (adi) posta ile gönderilirse, beyannamenin vergi dairesine ulaştığı tarih beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.
GVK 86. maddesinde, bazı hallerde yıllık beyannamenin verilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Söz konusu maddeye göre;
1- Tevkif suretiyle vergilendirilmiş, tutarı ve işveren sayısı ne olursa olsun, ücretler,
2- Vergisi tevkif yoluyla kesilmiş menkul sermaye iratlarından, tutarı ne olursa olsun
- Mevduat faizleri,
- Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları,
- Kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları,
- Özel finans kurumlarınca kâr ve zarar katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları,
- Repo gelirleri,
- Menkul kıymetler yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kâr payları.
- Bunların dışında olup, tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan ve gayrisafi tutarları toplamı 4.375.000.000 TL'yi aşmayan menkul sermaye iratları ile vergi alacağı dahil kurumlardan elde edilen kâr payları,
Ancak, 2000 yılında elde edilen menkul sermaye iratları için uygulanacak indirim (enflasyondan arındırma) oranı %151 olarak belirlendiğinden, indirim oranına tabi menkul kıymetlerin tamamı beyannameye dahil edilmeyecektir.
3- Tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan ve gayrisafi tutarları toplamı 4.375.000.000 TL'yi aşmayan gayrimenkul sermaye iratları,
4- İstisna hadleri içinde kalan kazanç ve iratlar:
- Yatırım indirimi tutarı,
- Telif kazancı istisnası,
- Konut istisnası - 630.000.000 TL,
- Diğer Kazanç ve İratların 3.500.000.000 TL'lik kısmı. Ancak; Henüz başlanmamış olan ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi, İhale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar, Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil), Dar mükellefiyete tabi olanların 45.inci maddede yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar, bakımından istisna uygulanmayacaktır.
5- Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar
HAYAT STANDARDI UYGULAMASI
"Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu, Finansman Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu İle 4306 Ve 4481 Sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Ve Kurumlar Vergisi Kanununa Bir Geçici Madde Eklenmesi Hakkında Kanun" ile 1/1/2000 - 31/12/2001 tarihleri arasında, gelir vergisine tabi ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı, bu maddede belirtilen hayat standardı esasına tabi tutulmuştur.Ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının zarar beyanı da dahil olmak üzere, bu faaliyetleri ile ilgili olarak beyan edecekleri kazançları, temel gösterge tutarlarına hayat standardı göstergelerine göre belirlenen ilavelerin yapılması suretiyle bulunacak tutardan düşük olduğu takdirde, hayat standardı esasına göre belirlenen tutar, vergi tarhına esas gelirin hesaplamasında ilgili kazanç tutarı olarak dikkate alınır. Ancak, ticari kazancı basit usulde tespit olunanlar için hayat standardı göstergelerine göre belirlenen ilave tutarlar dikkate alınmaz.
Bir mükellefin aynı yılda ticari ve mesleki faaliyette bulunması halinde, temel gösterge tutarı her bir kazanç için ayrı ayrı uygulanır. Aynı veya ayrı neviden birden fazla işyerinde ticari faaliyette bulunan mükellefin temel gösterge tutarına, birden sonraki her bir işyeri için temel gösterge tutarının %50'si oranında ilave yapılır. Ticari faaliyette bulunan adi ortaklıklar ile kollektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde komandite ortakların bu ortaklık veya şirkete ilişkin temel gösterge tutarı; ortakların birisi için temel gösterge tutarı, diğer ortakların her biri için temel gösterge tutarının % 50'si dikkate alınmak suretiyle tespit edilen toplam tutarın, ortaklık ve şirket mukavelelerinde yazılı hisse oranlarında, hisse oranları belli edilmemiş ise her ortağa eşit olarak ortak sayısına bölünmek suretiyle uygulanır. Bu madde-nin uygulanmasında, adi ortaklıklara, kollektif, adi ve eshamlı komandit şirketlere ait işyerlerinin her biri, ortaklar bakımından ayrı ayrı işyeri hükmündedir.
Hayat standardı esası için tespit edilen temel gösterge tutarları; 3030 sayılı Kanun uyarınca büyükşehir belediyesi olan illerin, büyükşehir belediye sınırları içinde faaliyette bulunan mükellefler için % 25 oranında artırılarak, kalkınmada öncelikli yörelerde faaliyette bulunan mükelleflerde ise, % 50 oranında indirilerek dikkate alınır. (Temel ve
YILLIK BEYANNAME İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BAZI NOKTALAR
Gelir kaynaklarının bir kısmında oluşan zararlar, diğer kaynakların kazanç ve iratlarından mahsup edilebilir.Geçmiş yıllarda oluşan ve mahsup edilemeyen zararların 5 yıl içinde cari yıl kazançlarından mahsubu mümkündür. Ancak, ticari işletmeye dahil olmayan gayrimenkullerin, hakların ve menkul kıymetlerin satışından doğan zararların mahsubu mümkün değildir.
Defter tutan tüccar ve serbest meslek erbapları, kendilerine, eş ve çocuklarına ait hayat, ölüm, sakatlık, kaza, hastalık, analık, doğum, tahsil gibi şahıs sigortaları için ödedikleri primleri beyan ettikleri gelirlerinden indirebilirler. Ancak;
- Sigorta primleri ödenmiş olmalı ve yıllık toplamı beyan edilen gelirin %5'ini aşmamalıdır.
- Aile fertlerinin her biri için ödenen sigorta primi asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmamalıdır.
- Sigorta primi, Türkiye'de faaliyette olan ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta şirketine ödenmiş olmalıdır.
Mükellefler, yaptıkları bağış ve yardımları, Kanunda belirtilen şartlar dahilinde beyan edilen gelirin % 5'ini aşmamak koşuluyla indirilebilecektir.
Aile reisi beyanı yürürlükten kaldırıldığından, gelir elde eden aile bireylerinin (eş ve çocuk) beyanname verip vermeyeceği, her birey için bağımsız olarak değerlendirilerek belirlenecektir. Beyan edilmesi gereken herhangi bir gelirin varlığı halinde beyanname, gelir elde elden aile bireyi adına düzenlenerek imzalanacaktır.
Beyanname vermek zorunda olan kişinin küçük veya kısıtlı olması ya da mümeyyiz olmaması halinde beyanname yine geliri elde eden adına düzenlenmekle birlikte, bu kişiler adına veli, vasi veya kayyım tarafından imzalanacak ve hangi sıfatla imzalandığı belirtilecektir.
Yıllık beyannameye dahil edilen kazanç ve iratlarla ilgili olarak aşağıda gösterilen vergiler ile beyannameye dahil edilen kâr payları üzerinden hesaplanan vergi alacağı, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir:
- Talih oyunları salonlarına ilişkin ödenen asgari vergiler,
- Vergi alacağı,
- Yabancı ülkelerde gelir üzerinden ödenen vergiler,
- Kesinti yoluyla ödenen vergiler,
- Yıl içinde ödenen Geçici Vergi.
Hesaplanan fon payından da beyannameye dahil edilen gelirlerle ilgili olarak ödenmiş fon payı mahsup edilecektir.
İndirim oranı uygulanan menkul sermaye iratlarında tevkif yoluyla kesilen verginin, sadece beyannameye dahil edilen gelire isabet eden kısmı mahsup edilecektir.
Gelir vergisi ve fon payı Mart, Haziran ve Eylül aylarında olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir. Vergiler ve fon payı;
- Bağlı bulunulan vergi dairesine,
- Bağlı bulunulan vergi dairesinin belediye sınırları dışında herhangi bir vergi dairesine,
- Vergi tahsiline yetkili bankaların şubelerine,
ödenebilir.
Beyannameye eklenmesi gereken bildirim ve belgeler;
1)Ticari Kazançlarda:
- Ayrıntılı Bilanço ve Ayrıntılı Gelir Tablosu (Bilanço esasında defter tutanlar),
- Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kârdan Mali Kâra Ulaşmak için Yapılan Hesaplamayı Gösteren Bildirim,
- Kesinti Yoluyla Ödenen Vergilere İlişkin Belge (Beyannamede göste-rilen gelire dahil kazançlardan kesilen vergi varsa),
- Yabancı Ülkelerde Ödenen Vergilere İlişkin Belgeler,
- Geçici Vergiye Ait Bildirim,
- Talih Oyunları Salon İşletmeci-liğinden Elde Edilen Kazançlarda Asgari Vergiye İlişkin Bildirim,
2) Serbest Meslek Kazançlarında:
- Kesinti Yoluyla Ödenen Vergilere İlişkin Belge (Beyannamede göste-rilen gelire dahil kazançlardan kesilen vergi varsa),
- Yabancı Ülkelerde Ödenen Vergilere İlişkin Belge,
- Geçici Vergiye Ait Bildirim,
- Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kârdan Mali Kâra Ulaşmak İçin Yapılan Hesaplamayı Gösteren Bildirim,
Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden, muhasebe sistemi uygulama genel tebliğleri uyarınca ek mali tabloları düzenlemek zorunda olanlar, bu tabloları da ekleyeceklerdir.
2000 takvim yılına ait beyannamenin 2001 yılı Mart ayı içerisinde verilmemesi durumunda mükelleflere aşağıdaki cezalar uygulanacaktır;
- Birinci derecede usulsüzlük cezası,
- Geç tahakkuktan dolayı vergi ziyaı cezası
- 1 Nisan 2001 tarihinden başlamak üzere her ay için % 5 oranında gecikme faizi
YILLIK BEYANNAME DÜZENLEME İLE İLGİLİ ÖRNEKLER
ÖRNEK 1: Bursa'da ikamet eden ve TOFAŞ AŞ'de aylık brüt 750 milyon lira ücret mukabilinde hukuk müşaviri olarak çalışmakta olan Bay (X)'in, 2000 mali yılına ait diğer gelirleri şöyledir:- Heykel'de bürosunda hafta sonu tatilinde ve boş vakitlerinde gösterdiği avukatlık faaliyeti sonucu 16 milyar TL hizmet sunmuş, ancak bunun 1 milyar liralık kısmını tahsil edememiştir. Bu faaliyeti ile ilgili olarak 2.5 milyar TL gider yapmıştır. Serbest meslek faaliyeti icrası sırasında gelir vergisi tevkifatı kapsamına girecek herhangi bir işlem söz konusu olmamıştır. Mahsup edeceği geçici vergi miktarı ise, 1.8 milyar liradır.
- Vadeli mevduat hesabına brüt (tevkifat kesilmeden önce) 40 milyar TL, Döviz tevdiat hesabına ise 12.000 $ faiz tahakkuk etmiştir.
- Off-Shore bankacılığı Döviz tevdiat hesabından brüt 9.000.$ tutarında faiz geliri elde etmiştir (Gelirin elde edildiği tarihteki Resmi Gazetede yayımlanan Merkez Bankası döviz alış kuru: 1 $ = 600.000 TL).
- (L) AŞ'den tahvil faizi brüt 25 milyar lira.
- (Y) AŞ'den 9 milyar lira temettü geliri.
- Rayiç değeri 80 milyar lira olan Altıparmak'taki gayrimenkulünü (L) Shoping Center'a (aylık-gayrisafi) kiralamaktan 600 milyon TL gelir elde etmiştir.
Avukat (X), 1 600 cc'lik bir otomobil sahibi olup, 2000 yılında eşiyle birlikte turistik amaçlı yurt dışı seyahatinde bulunmuştur.
Bu verilerden hareketle Avukat (X)'in 2000 yılı kazanç ve iratlarına ilişkin ödemesi gereken Gelir Vergisi ver Fon Payı'nı tespit edelim.
Çözüm: Bu verilere göre Avukat (X)'nin Gelir Vergisi Beyannamesi'ne dahil etmesi gereken unsurlar incelenirse;
GVK'nun 86. maddesine göre; TOFAŞ AŞ'den aldığı ücret, Vadeli mevduat ve Döviz tevdiat faizleri beyannameye dahil edilmeyecektir. Dolayısıyla ücret ve bu faizler üzerinden kesilen stopaj nihai vergi olacaktır. Her ne kadar, Tahvil Faizi geliri kanuni sınırı geçtiğinden beyan edilmesi gerekir ise de 2000 yılı için belirlenen indirim oranı % 151 olduğundan, bu gelir de doğal olarak beyana dahil edilmeyecektir.
Off-shore bankalarından elde edilen gelir, üzerinden tevkifat yapılmadığından beyannameye dahil edilecektir. Aynı şekilde temettü geliri ve bunun üzerinden hesaplanan vergi alacağı toplamı kanunda belirtilen sınırı geçtiğinden beyannameye dahil edilecektir. Gerek bu gelir, gerek temettü geliri için indirim oranı uygulanmayacaktır.
İş yeri olarak kiraya verilen gayrimenkulden elde edilen irat 4.375.000.000 TL'lik sınırı aştığından beyan edilecektir. Ancak, (L) Shoping Center sorumlu sıfatıyla kira bedeli üzerinde kestiği [Tevkifat oranı %20 (7.200.000.000 x % 20)=] 1.440.000.000 TL tutarındaki stopaj hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Diğer taraftan mükellef (X)'in GMSİ için götürü gider yöntemini (%25) seçtiği varsayılmıştır. GMSİ toplamı emsal kira bedelini aştığından (Emsal Kira Bedeli: 80 milyar lira x %5= 4 milyar) matrahın tespitinde elde edilen kira bedeli dikkate alınacaktır.
Avukat (X) serbest meslek kazancı elde ettiğinden hayat standardı esasına tabi olacaktır. Bu durumda, mükellef büyükşehir belediyesi sınırları içinde faaliyet gösterdiğinden 3.200.000.000 TL olan temel gösterge tutarı % 25 arttırılarak 4.000.000.000 TL olarak dikkate alınacak. Ayrıca, eşiyle birlikte turistik amaçlı yurt dışı seyahatinde bulunduğundan, kişi başına 900.000.000 TL ilave gösterge de dikkate alınacaktır. Ancak, hemen belirtelim ki, hayat standardı uygula-masında ilave gösterge tutarları aile reisi beyanının geçerli olduğu dönemdeki ölçütler değiştirilmeden aynen kabul edilmiştir. Oysa aile reisi beyanı kalktığı için, günümüzde bu düzenleme bir takım karışıklıklara neden olabilecektir. Örneğin, eşinin de mükellef olması halinde hayat standardı ilave gösterge tutarları ikisi açısından da ikişer defa mı uygulanacaktır?
Avukat (X) için;
HS = Temel gösterge + İlave gösterge
= 4.000.000.000 + 1.800.000.000
= 5.800.000.000Bilindiği gibi, serbest meslek kazançlarında gelirin elde edilmesi açısından tahsil esası geçerli olduğundan, avukat (X) her ne kadar 16.000.000.000 TL mukabilinde hizmet vermiş ise de bunun 1.000.000.000 TL'lik kısmını tahsil edemediğinden serbest meslek kazancının gayrisafi tutarı olarak 15.000.000.000 TL dikkate alınacaktır. Serbest meslek faaliyeti ile ilgili 2.500.000.000 TL gider yapıldığından beyan edilmesi gereken safi kazanç 12.500.000.000 TL olmaktadır. Bu durumda mükellefin beyan ettiği serbest meslek kazancı hayat standardı esasına göre tespit olunan tutarı aştığından, burada kişinin beyanı esas alınacaktır.
Bu verilerden hareketle Gelir Vergisi Beyannamesine dahil edilmesi gereken gelir unsurları üzerinden hesaplanacak vergiyi şöyle gösterebiliriz:
Serbest meslek kazancı..12.500.000.000
(15 milyar - 2.5 milyar)Menkul sermaye iradı....16.200.000.000
- Off-Shore bankalardan elde edilen faiz geliri: (9.000x 600.000=) 5.400.000.000
- Temettü geliri : 9.000.000.000
- Vergi Alacağı: 1.800.000.000
(9 milyar x 1/5)
GMSİ................................ 5.400.000.000
(7.200.000.000 - 7.200.000.000 x % 25)= (7.200.000.000 -1.800.000.000)
Vergiye Tabi Matrah: 34.100.000.000Hesaplanan GV: ........... 11.015.500.000
Mahsup edilecekler : ...... 5.040.000.000- GMSİ Tevkifatı 1.440.000.000
- Vergi alacağı 1.800.000.000
- Geçici Vergi 1.800.000.000.
Ödenecek GV : 5.975.500.000Hesaplanan fon payı : 1.101.550.000
(11.015.500.000 x %10)Mahsup edilecek fon payı: 324.000.000
- Vergi alacağı fon payı: 180.000.000.
(1.800.000.000 x %10)
- Tevkifatla birlikte kesilen fon payı:
144.000.000 (1.440.000.000x %10)
Ödenecek fon payı: ........... 777.550.000ÖRNEK 2: Beyin cerrahisi uzmanı Doktor (B)'nin 2000 yılındaki faaliyetlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:
Bursa Vatan Hastanesi'nde çalışması karşılığında brüt 8 milyar lira ücret geliri elde etmiştir,
Altıparmak'taki muayenehanesinde 12 milyar liralık hizmet sunmuş ve bunların tamamını tahsil etmiştir. Bu faaliyeti ile ilgili 7 milyar lira harcama yapmıştır,
Yazmış olduğu "Sağlıklı Yaşamanın Anahtarı" isimli kitabının yayın hakkını (E) Kitabevi'ne 1.4 milyar liraya satmıştır,
Tıbbi cihazlar ticareti ve pazarlamasıyla iştigal eden işletmesinden safi 5.5 milyar lira kazanç elde etmiştir,
Dedesinden miras kalan Yenişehir'deki 200 dönüm tarlasına pancar ekmiş ve bunları (D) Şeker Fabrikası A.Ş.'ye satmaktan 9 milyar lira hasılat elde etmiştir,
Kapalı çarşıda sahibi olduğu dükkanını kuyumcu (L)'ye kiraya vermekten yıllık brüt 6 milyar lira gelir elde etmiştir,
Beşevler semtinde bulunan 20 milyar değerindeki dairesini, yakın arkadaşı Avukat (T)'ye konut olarak kiralamaktan yıllık 800 milyon lira, Çarşamba semtinde bulunan 10 milyar değerindeki dairesini ise üniversite öğrencilerine kiralamaktan yıllık 600 milyon lira elde etmiştir.
Bursa Çimento A.Ş.'den 5 milyar lira kar payı (temettü) elde etmiştir. Ayrıca, bankadaki hesabına 8 milyar lira mevduat faizi ve 4 milyar lira repo geliri tahakkuk etmiştir.
01.02.2000 tarihinde İMKB'de işlem gören İş Bankası C hisse senetlerini 2 milyar TL'ye satın almış ve 25.05.2000 tarihinde bu hisse senetlerini 3.8 milyar TL'ye satmıştır.
Yıl içinde 1.4 milyar lira Geçici Vergi ödemiştir.
Doktor (B) 2000 cc'lik Mercedes marka bir otomobile sahip olup, yılı içinde Londra'da yapılan Uluslararası Onkoloji Sempozyumuna katılmak üzere yurt dışına çıkmıştır.
Ayrıca Doktor (B), Bursa Devlet Hastanesi'nden aldığı heyet raporuna göre, eşinin % 65 oranında sakat olduğunu beyan etmiştir. Eşi için yaptırdığı özel sağlık sigortası primi olarak 700 milyon lira ödemiştir. (Doktor B'nin ücret gelirinin hesaplanmasında özel sigorta primi ve sakatlık indiriminden yararlan-mamayı tercih ettiği varsayılmıştır). Vergiden muaf olan Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı'na 1.2 milyar lira bağışta bulunmuştur.
Çözüm: Bu verilere göre Doktor (B)'nin Gelir Vergisi Beyannamesi'ne dahil etmesi gereken unsurlar incelenirse;
GVK'nun 86. maddesine göre; Bursa Vatan Hastanesi'nden aldığı ücret, kitabının yayın hakkını satması karşılığında elde ettiği telif kazancı, işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığından elde ettiği zirai kazanç ile bankadaki hesabına yatan mevduat faizi ve repo geliri ile borsa kazancı geliri beyannameye dahil edilmez.
Bilindiği gibi, Gelir Vergisi Kanunu 76. maddeye göre menkul kıymetlerin kuponlu veya kuponsuz olarak satılması sonucu elde edilen gelir irat sayılmamak-tadır. 4444 sayılı Yasanın Geçici 56. maddesine göre, ivazsız olarak iktisap edilenler hariç; hisse senetlerinin iktisap tarihinden başlayarak üç ay içinde veya daha önce elden çıkartılmasından sağlanan kazançlar diğer kazanç ve iratlar içinde yer alan değer artış kazancı sayılmaktadır. Dolayısıyla, hisse senetlerinin 3 aydan fazla elde tutulduktan sonra satılması halinde, bunlar beyana tabi tutulmayacaktır.
Diğer taraftan, hayat standardı esası dikkate alındığından, mükellefin eğitim amaçlı yurt dışı seyahati ilave göstergede yer almayacaktır. Burada, hayat standardı hesaplarken, ticari ve mesleki kazanç için ayrı ayrı temel gösterge tutarı esas alınacak ve buna otomobil için belirlenen ek gösterge tutarı eklenecektir. Yani;
HS = Temel gösterge + İlave gösterge
= (4 + 4.375) + 0.700
= 9.075.000.000Burada mükellefin beyan ettiği ticari ve serbest meslek kazancı hayat standardı esasına göre tespit olunan tutarı aştığından, burada kişinin beyanı esas alınacaktır.
Bu durumda Gelir Vergisi Beyannamesine dahil edilmesi gereken gelir unsurları şunlardır:
S. Meslek Kazancı: ........ 5.000.000.000 (12.000.000.000 - 7.000.000.000)
Ticari Kazanç: ............... 5.500.000.000
GMSİ (İşyeri): ............... 4.500.000.000
(6.000.000.000 - 6.000.000.000 x % 25) (6.000.000.000 - 1.500.000.000)
GMSİ (Konut): .............. 1.200.000.0001. konut için E. K. B. 20.000.000.000 x % 5 = 1.000.000.000 > 800.000.000 olduğu için 1.000.000.000 esas alınır.
2. konut için E. K. B. 10.000.000.000 x % 5 = 500.000.000 < 600.000.000 olduğu için 600.000.000 esas alınır.
Doktor (B) SMK ve TK dolayısıyla yıllık beyannameye tabi olduğu için konut istisnasından yararlanamaz. Bu durumda 1.000.000.000 + 600.000.000 = 1.600.000.000
(1.600.000.000 - 1.600.000.000 x % 25) (1.600.000.000 - 400.000.000)
Menkul Sermaye İradı: ... 6.000.000.000
Kâr payı - 5.000.000.000
Vergi alacağı - 1.000.000.000Toplam Safi Kazanç : 22.200.000.000
İndirilecek Unsurlar: ....... 2.630.000.000Eşi ikinci derecede sakat olduğundan dolayı Özel İndirim Tutarı x 4 katı kadar Sakatlık İndiriminden yararlanmaktadır(225.000.000 x 4 = 900.000.000)
Eşi için yaptırdığı özel sağlık sigortası priminin tamamını indirebilir (20.600.000.000 x % 5 = 1.030.000.000 > 700.000.000) 700.000.000
Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı'na bağışladığı 1.200.000.000 liranın 1.030.000.000 kısmını indirebilir (20.600.000.000 x % 5 = 1.030.000.000 < 1.200.000.000) 1.030.000.000
Vergiye Tabi Matrah: .... 19.570.000.000
Hesaplanan GV:................. 5.787.000.000
Mahsup Edilecekler: ....... 3.600.000.000- Geçici Vergi: 1.400.000.000
- GMSİ Tevkifatı: 1.200.000.000
(6.000.000.000 x % 20)- Vergi Alacağı: 1.000.000.000
Ödenecek GV: ................. 2.187.000.000Hesaplanan fon payı .......... 578.700.000
(5.787.000.000 x % 10 )Mahsup edilecek fon payı .... 220.000.000
-Vergi alacağı fon payı:
(1.000.000.000 x %10) = 100.000.000-Tevkifatlarla birlikte kesilen fon payı:
(1.200.000.000x %10) = 120.000.000Ödenecek fon payı: ............. 358.700.000
